Ο άνθρωπος γευόμενος τις πλούσιες ευλογίες και δωρεές του Θεού καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας φθάνει στο τέλος της ολοημέρου απασχολήσεως του στο ναό για να δοξολογήσει τον εν Τριάδι Θεό. Μια δοξολογία πηγαία του ανθρώπου προς το Θεό Δημιουργό και Πατέρα για την παρέλευση της ημέρας. Κι αυτή ή δοξολογία δεν είναι μια στιγμιαία κατάσταση του ανθρώπου. Δεν είναι μια ευχαριστία πού συνεπάγεται και συγκεκριμένο χρόνο, αλλά επεκτείνεται στην όλη δοξολογική διάσταση της ζωής του άνθρωπου. Συνιστά μια ακατάπαυστη προσευχή και δοξολογία.
Ό πιστός γνωρίζει ότι όλα όσα του παρέχονται καθημερινά ως επιτεύγματα του ιδίου, όπως επίσης κι εκείνα τα φυσικά φαινόμενα, το φως, ο ήλιος, το εσπέρας, η νύκτα, ή βροχή, ή εναλλαγή όλων των εποχών, ανήκουν στο Θεό. Ποτέ ό άνθρωπος δεν μπορεί να σταματήσει αυτή την αδιάλειπτη ευχαριστιακή δοξολογία” «Εσπέρας και πρωί και μεσημβρίας, ευλογούμεν, ευχαριστούμεν, και δεόμεθά σου, Δέσποτα των απάντων, φιλάνθρωπε Κύριε…» (Ευχή της εισόδου τού Εσπερινού). Άλλά καί στην επιλύχνιο ευχαριστία, τον γνωστό ωραίο ύμνο, «Φως ιλαρόν…», ο άνθρωπος παρακαλεί να τον αξιώνει ό Θεός ώστε να Τον υμνεί με φωνές χαρούμενες, διότι ό Θεός είναι ή πηγή της ζωής· «Άξιον σε έν πάσι καιροίς υμνείσθαι φωναίς αισίαις, Υιέ Θεού, ζωήν ο διδούς…».
Σε τελική διάσταση ή προσευχή του ανθρώπου λειτουργεί σα μια πράξη που αρχίζει από το Θεό και καταλήγει σ’ Εκείνον. Η προσευχή βρίσκει την πληρέστερη έκφραση της στη φράση «Τα Σα Εκ των Σων».
Ό άνθρωπος, «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν» Θεού πλασμένος, δεν παραλείπει την καθημερινή έκφραση της δοξολογίας του προς το Δημιουργό Πατέρα του. Και ως δημιούργημα του Θεού περιμένει από το Θεό την άνωθεν βοήθεια, την ενίσχυση του στους καθημερινούς κόπους και μόχθους. Ό άνθρωπος είναι το παιδί του Θεού. Κι όταν αισθάνεται αυτή την υιική σχέση προς το Θεό Πατέρα, τότε περιμένει την θεία προστασία και σκέπη. Σε όλη του τη ζωή θέλει να αισθάνεται στο είναι του τον Θεό, ως το πρώτο και ως το τελευταίο καταφύγιο. Κι αυτό συμβαίνει γιατί ό Θεός είναι πατέρας καλός και φροντίζει και για τα δίκαια παιδιά του και για τα άδικα. Και για εκείνα πού αγωνίζονται και για εκείνα πού αμαρτάνουν.
Ό Θεός είναι ο εξουσιαστής της ημέρας και της νύκτας. Ο άνθρωπος στέκεται εκστατικός σ’ αυτή την ατελείωτη αρμονία της εναλλαγής, της ημέρας και της νύκτας. Στέκεται σεβαστικά μπροστά σε Εκείνον πού διαχωρίζει με τάξη το φως και το σκότος. Κι αυτό συμβαίνει γιατί ο Θεός είναι «ο μέγας και ύψιστος… ο διαχωρίσας ανά μέσον τον φωτός και ανά μέσον του σκότους». Είναι ο Θεός που με τη σοφία Του έθεσε τον ήλιο να εξουσιάζει την ημέρα, η δε νύκτα να κατεξουσιάζεται από τη σελήνη και τούς αστέρες· «και τον μεν Ήλιον θέμενος εις εξουσίαν της ημέρας, σελήνην δε και αστέρας εις εξουσίαν της νυκτός». Είναι ό Θεός πού κατεξουσιάζει την ημέρα και τη νύκτα κατά τον “ψαλμωδό πού λέει: «Ση εστίν η ημέρα και ση εστιν η νύξ» (Ψαλμ. 73, 16).
Και αποτελεί το εσπέρας καιρό κατανύξεως, όταν ο άνθρωπος προσφέρει την προσευχή του «ως θυμίαμα» ενώπιον του Θεού και τη δέχεται ο Θεός Πατέρας για να την αντικαταπέμψει «εις οσμήν ευωδιάς» πνευματικής. Δεν προλαβαίνει ο άνθρωπος να προσφέρει στον Θεό έστω κι αυτή την ταπεινή του προσευχή κι αμέσως την ανταποδίδει ό Θεός με περισσή ευλογία. Ανταποστέλλει την προσευχή κάνοντας την να μοιάζει με ευωδιαστό άρωμα.
Η έλευση της νύκτας αποτελεί κάτι το φοβερό για τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος, με τις νοητικές του ακόμη και τις φυσικές του δυνάμεις με τις όποιες τον προίκισε ο Θεός Δημιουργός, μπορεί να κατορθώνει την ημέρα του, να την περνά ειρηνικά και τέλεια. Όμως ή νύκτα παύει να κυριαρχείται από τον άνθρωπο. Ό άνθρωπος αποκαμωμένος από τον μόχθο της ημέρας παραδίδεται στον ύπνο αδύναμος και ανίσχυρος να την κατεξουσιάσει. Τη νύκτα ενεργούν ελεύθερα και οι δυνάμεις του σκότους, οι πονηρές, οι πολέμιες, οι ενάντιες στο θέλημα του Θεού. Κι ο άνθρωπος γνωρίζοντας αύτη του την αδυναμία προσπίπτει κατά την ώρα της εσπερινής δοξολογίας του και προσευχής, για να παρακαλέσει το Θεό να δώσει και κατά «την παρούσαν εσπέραν και την επιούσαν νύκτα» ειρήνευση και γαλήνη.
Παρακαλεί ωστόσο να τον ενισχύσει ο Θεός ώστε να λάβει πανοπλία ισχυρά για να καταστεί δυνατός να αντιμετωπίσει τις δυνάμεις του σκότους. «Ένδυσον ημάς όπλα φωτός».
Ό άνθρωπος αισθάνεται ανήμπορος να εξουδετερώσει μόνος του όλες τις δυνάμεις του πονηρού. Ό πειρασμός δουλεύει ακατάπαυστα με τη φαντασία. Ό,τι δεν μπορεί να πετύχει την ημέρα ό διάβολος προσπαθεί να το πετύχει τη νύκτα. Γι’ αυτό παρακαλεί ο άνθρωπος: «Και δός ημίν τον ύπνον, ον εις ανάπαυσιν τη ασθένεια ημών εδωρήσω, πάσης διαβολικής φαντασίας απηλλαγμένον». Επίσης για το ίδιο αίτημα παρακαλεί αλλού- «Δός ημίν διαφυγείν και τό λοιπόν της παρούσης ημέρας εκ των του πονηρού ποικίλων μηχανημάτων και ανεπιβούλευτον την ζωήν… διαφύλαξον»’ Ακόμη σε άλλο σημείο εύχεται: «Διαφύλαξαν εν παντί καιρώ, και κατά την παρούσαν εσπέραν και την προσιούσαν νύκτα, από παντός εχθρού, από πάσης αντικείμενης ενεργείας διαβολικής και διαλογισμών ματαίων και ενθυμήσεων πονηρών… Καταξίωσον, Κύριε, εν τη εσπέρα ταύτη αναμαρτήτους φυλαχθήναι ημάς».
Είναι δε πολύ χαρακτηριστικός ο χρόνος τελέσεως της Ακολουθίας του Εσπερινού. Είναι ο χρόνος πού ή ημέρα διαδέχεται τη νύκτα. Και αυτή ή αλλαγή βρίσκει τον άνθρωπο προσευχόμενο. Με την Ακολουθία του Εσπερινού τερματίζει ο άνθρωπος τον βιοποριστικό του αγώνα, και ειδικότερα ο πιστός άνθρωπος μπαίνει στη διαδικασία της
περισυλλογής. Μέχρι την Ακολουθία του Αποδείπνου απομένει λίγος καιρός ακόμη πριν την κατάκλιση και σ’ αυτό το υπόλοιπο διάστημα ο άνθρωπος ζητά από το Θεό: «δώρησαι ημίν το λοιπόν της παρούσης ημέρας ειρηνικόν και αναμάρτητον». Και κάποια άλλη ευχή αναφέρει- «δώρησαι ημίν και το υπόλοιπον αμέμπτως εκτελέσαι».
Ό άνθρωπος εξαγοράζει το χρόνο προς σωτηρία του. ‘Αλλοίμονο στο χρόνο πού σπαταλάται άχρηστα. Αλλά αίτημα του πιστού είναι ο ειρηνικός χρόνος, όχι μόνον για μια στιγμή, αλλά για «πάντα τον χρόνον της ζωής». Και φυσικά στο δύσκολο αυτό αγώνα ό άνθρωπος έχει ανάγκη όλων των πρεσβευτών αγίων και ιδιαιτέρως της Παναγίας και Μητέρας Θεοτόκου.
Ό άνθρωπος ζητά να ενισχυθεί με δύναμη από το Θεό, έτσι ώστε να κατανύσσεται, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας ή όταν βρίσκεται στο ναό, αλλά ακόμη και ευρισκόμενος στο κρεββάτι του- «”Ίνα και επί ταις κοίταις ημών κατανυγόμενοι». Ή συνεχής μνήμη του ονόματος του Θεού είναι άσκηση και απαιτεί πολλές θυσίες-και κόπους.
Ή κατά την διάρκεια της νύκτας μνήμη Θεού μας θυμίζει την ευαγγελική προσταγή” «Αδιαλείπτως προσεύχεσθε, ίνα μη πέσητε εις πειρασμόν». Και φυσικά ή επαγρύπνηση του πιστού διά της προσευχής προσφέρει ένα ξεκούραστο ύπνο και μια έγερση ευχάριστη, γεγονός πού διαφοροποιεί τον πιστό από τον μη προσευχόμενο άνθρωπο.
Στην ευχή του θυμιάματος ό ιερεύς τονίζει αυτή τη βεβαία ελπίδα της θείας δωρεάς, δηλαδή της του Παναγίου Πνεύματος αποστολής εκ μέρους του Θεού στους προσφέροντες το θυμίαμα ως δείγμα ευωδιάς πνευματικής. Ή εναλλαγή του φωτός από το σκότος είναι ένα σημαντικό γεγονός. Κατ’ ουσίαν φως υπάρχει πάντοτε, γιατί το φως είναι ό Θεός. Το φως το ηλιακό αντικαθίσταται το εσπέρας με το εσπερινό φως.
Την παλαιά εποχή συνδυαζόταν ή -ψαλμωδία του -ψαλμού «Κύριε εκέκραξα» και των τροπαρίων και των δοξαστικών και γινόταν η είσοδος του ιερατείου στο ιερό βήμα για την προσφορά του θυμιάματος και το άναμμα των λυχνιών καθώς και την ευλογία των φώτων.
«Το άναμμα των εσπερινών φώτων είχε πάρει στη χριστιανική Εκκλησία ένα νέο χριστιανικό νόημα. Ό Χριστός είναι το φώς πού έλαμψε στους έσχατους καιρούς μέσα στα σκότη της ειδωλολατρίας και χάρισε το φωτισμό στην εν σκότει και σκιά θανάτου καθήμενη ανθρωπότητα (Ήσ. 9, 2 και Λουκ. 1, 79). Αυτός είναι το φώς της ζωής (Ίω. 8,12). Ακριβώς δε από αυτούς τούς λόγους του Κυρίου ενεπνεύσθη και ο ποιητής του αρχαίου ύμνου πού ψάλλεται κατά την ώρα αυτή, του γνωστού «Φώς ιλαρόν» (Ίω. Φουντούλη, Λογική Λατρεία, σ.160). Το «Φώς ιλαρόν» το γνώριζε και ό Μέγας Βασίλειος και το ονόμαζε «αρχαία φωνή».
Ό ήλιος είναι το σύμβολο του Θεού για την ήμερα. Το εσπέρας μπαίνει το φώς στις αγρυπνούσες καρδιές και φωτίζει την νύκτα για μια πορεία χωρίς εμπόδια, χωρίς πειρασμούς.
Ό άνθρωπος δεν περιμένει από πουθενά έκτος της αγαπητικής βοηθείας του Θεού. «Ού την εξ ανθρώπων αναμένοντες βοήθειαν, αλλά το σον περιμένοντες έλεος, και την σήν απεκδεχόμενοι σωτηρίαν».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου