Κάνε και εσύ το ίδιο...

Κάνε και εσύ το ίδιο...

  Όταν ο αββάς Αντώνιος ασκήτευε στην έρημο, έπεσε κάποτε σε ακηδία και σε μεγάλη σύγχυση των λογισμών του και έλεγε στον Θεό:

"Κύριε, θέλω να σωθώ αλλά δεν μ΄ αφήνουν οι λογισμοί μου. Τι να κάνω με τη θλίψη μου αυτή; Πώς να σωθώ;"

Κάποια φορά λοιπόν βγήκε λίγο προς τα έξω και βλέπει κάποιον σαν τον εαυτό του να κάθεται και να κάνει εργόχειρο.

Μετά από λίγο άφηνε το εργόχειρο, σηκωνόταν και προσευχόταν, και ξανά καθόταν και συνέχιζε να πλέκει το σχοινί του.

Ύστερα πάλι σηκωνόταν για προσευχή.

Ήταν άγγελος Κυρίου που είχε σταλεί για να διορθώσει τον Αντώνιο και να του δώσει σιγουριά και άκουσε τον άγγελο να του λέει:

"Κάνε κι εσύ το ίδιο και θα σωθείς".

Και ο Αντώνιος όταν τ΄ άκουσε, πήρε μεγάλη χαρά και κουράγιο. Και έτσι κάνοντας προχωρούσε στο έργο της σωτηρίας του.

Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: "Ομιλία εις την Κυριακή της Απόκρεω"

Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: "Ομιλία εις την Κυριακή της Απόκρεω"

1. Την περασμένη Κυριακή η Εκκλησία εμνημόνευε την απερίγραπτη φιλανθρωπία του Θεού προς εμάς που παρουσιάζεται με την παραβολή του σεσωσμένου ασώτου. Την σημερινή Κυριακή διδάσκει περί της μελλούσης φρικωδεστάτης κρίσεως του Θεού, χρησιμοποιώντας μια καλή τάξι και ακολουθώντας τις προφητικές φωνές· διότι, λέγει, «θα σου ψάλω, Κύριε, έλεος και κρίσι», και «μια φορά ελάλησε ο Θεός και άκουσα τα δυο αυτά, ότι το κράτος είναι του Θεού και ιδικό σου, Κύριε, το έλεος, διότι εσύ θ' αποδώσης στον καθένα κατά τα έργα του».

2. Το έλεος λοιπόν και η μακροθυμία προηγείται της θείας κρίσεως. Πραγματικά ο Θεός, έχοντας και περιέχοντας κατ' εξοχήν όλες τις αρετές, και όντας συγχρόνως δίκαιος και ελεήμων, επειδή το έλεος δεν συμβαδίζει με την κρίσι, σύμφωνα με το γραμμένο, «να μη ευσπλαγχνισθής πτωχό κατά την κρίσι», ευλόγως ο Θεός κατένειμε το καθένα στον καιρό του· τον παρόντα καιρό τον ώρισε για την μακροθυμία, τον μέλλοντα για την ανταπόδοσι. Γι' αυτό τα τελούμενα στην Εκκλησία η θεία χάρις διέθεσε κατά τέτοιον τρόπο, ώστε εμείς αντιλαμβανόμενοι τούτο, ότι την συγγνώμη για τα αμαρτήματα λαμβάνομε από τα εδώ συμβαίνοντα, να σπεύσωμε, όσο ζούμε ακόμη στον παρόντα βίο, να επιτύχαμε το αιώνιο έλεος και να καταστήσωμε τους εαυτούς μας αξίους της θείας φιλανθρωπίας. Διότι εκείνη η κρίσις, η τελευταία, είναι ανηλέητος γι' αυτόν που δεν έδειξε έλεος.

3. Περί της απερίγραπτης λοιπόν για μας ευσπλαγχνίας του Θεού ομιλήσαμε μόλις προ ολίγου. Σήμερα δε θα ομιλήσωμε περί της δευτέρας παρουσίας του Χριστού, καθώς και περί της φρικωδεστάτης κρίσεως και περί όσων θα συμβούν κατ' αυτήν απορρήτως- πράγματα που οφθαλμός δεν είδε και ους δεν ήκουσε και που δεν ανέβηκαν στη σκέψι ανθρώπου, αν είναι αμέτοχη θείου Πνεύματος, που υπερβαίνουν όχι μόνο την ανθρώπινη αίσθησι, αλλά και τον ανθρώπινο νου και λόγο. Διότι, αν και αυτός που μας διδάσκει για όλα τούτα είναι αυτός που γνωρίζει τα πάντα και πρόκειται να κρίνη όλη τη γη, αλλά συγκαταβαίνει προς την δυναμικότητα των διδασκομένων, προσφέροντας τους λόγους συμμέτρους προς αυτήν. Γι' αυτό εισάγονται αστραπή και νεφέλες, σάλπιγξ και θρόνος και τα όμοια με αυτά,αν και σύμφωνα με την επαγγελία του περιμένομε καινούς ουρανούς και καινή γη, αφού τα παρόντα αλλοιωθούν.

4. Αν δε αυτά και μόνο λεγόμενα, μάλιστα δε λεγόμενα συγκαταβατικώς, γεμίζουν την ψυχή των συνετών ακροατών με φρίκη και δέος, ποιος θα βαστάση τότε που θα τελούνται τα ίδια τα πράγματα; Πόσο άξιοι πρέπει να είμαστε στα άγια σπουδάσματα και στην ευσέβεια, όταν προσδοκούμε την παρουσία της ημέρας του Θεού, για την οποία, όπως λέγει ο θείος Πέτρος, «οι μεν ουρανοί πυρακτωμένοι θα διαλυθούν, τα δε στοιχεία καιόμενα θα λειώσουν, ενώ η γη και τα κτίσματα που υπάρχουν σ' αυτήν θα κατακαούν;». Πριν δε από αυτά θα πραγματοποιηθή η σκληρή παρουσία και επήρεια του Αντιχρίστου κατά της πίστεως, η οποία, αν δεν εκολοβωνόταν επιτραπείσα για λίγον χρόνο, δεν θα εσωζόταν κανένας άνθρωπος, όπως λέγει ο Κύριος στα ευαγγέλια. Γι' αυτό παραγέλλει στους μαθητάς του «αγρυπνείτε λοιπόν παρακαλώντας όλον τον καιρό, για να καταξιωθήτε ν' αποφύγετε όλα όσα πρόκειται να συμβούν και να σταθήτε εμπρός στον Υιό του ανθρώπου».

5. Βέβαια όλα εκείνα είναι γεμάτα υπερβολική φρίκη, αλλά γι' αυτούς που δαπανούν τον βίο τους σε απιστία και αδικία και ραθυμία απειλούνται ακόμη δεινότερα από αυτά, καθώς λέγει ο ίδιος ο Κύριος· «τότε θα κλαύσουν όλες οι φυλές της γης». Φυλές δε της γης είναι αυτοί που δεν επειθάρχησαν στον ελθόντα από τον ουρανό, που δεν αναγνωρίζουν και δεν επικαλούνται τον ουράνιο Πατέρα ούτε ανεβάζουν προς αυτόν το γένος δια της ομοιότητος των έργων. Λέγει πάλι ότι «η ημέρα εκείνη θα επέλθει σαν παγίδα σε όλους όσοι κάθονταν επάνω στο πρόσωπο της γης, δηλαδή σ' εκείνους που με την κραιπάλη και μέθη, με τις τρυφές και τις βιωτικές μέριμνες είναι προσηλωμένοι στη γη και στα γήινα και έχουν προσκολληθή ολοσχερώς στα φαινόμενα κατά την αίσθησι λαμπρά, στον πλούτο, στη δόξα και στην ηδονή. Πραγματικά με την λέξι «πρόσωπο» της γης αινίχθηκε τον φαινομενικώς χαρωπό χαρακτήρα της, ενώ με την λέξι «κάθονται» υπονοεί την επίμονη και ενδόμυχη προσήλωση. Με τους λόγους δε αυτούς συνάπτει προς τους ασεβείς αυτούς που αμάρτησαν αμετανόητος έως το τέλος, όπως προείπε και ο Ησαΐας, ότι «θα πάρουν φωτιά οι άνομοι και οι αμαρτωλοί συγχρόνως, και δεν θα υπάρξει κανείς να την σβήση». «Η ιδική μας όμως πολιτεία ευρίσκεται στους ουρανούς, από τους οποίους και αναμένομε τον Σωτήρα», λέγει ο απόστολος· και «εσείς δεν είσθε από αυτόν τον κόσμο», έλεγε προς τους μαθητάς του ο Κύριος, προς τους οποίους πάλι λέγει ότι, «όταν θα τελούνται όλα αυτά, ν' ανασηκωθήτε και να υψώσετε τα κεφάλια σας, διότι προσεγγίζει η απολύτρωσίς σας».

6. Βλέπετε ότι οι ζώντες κατά τον Χριστό γεμίζουν ανέκφραστη χαρά και παρρησία για τα συμβαίνοντα ευθύς έπειτα από εκείνα, ενώ οι ζώντες κατά την σάρκα είναι γεμάτοι αισχύνη και οδύνη και κατήφεια; Καθώς φωνάζει και ο Παύλος λέγοντας, «ο Θεός θ' αποδώσει στον καθένα κατά τα έργα του, σ' εκείνους δηλαδή που επιζητούν με έργο αγαθό κατά υπομονή δόξα και τιμή και αφθαρσία θα αποδώσει ζωή αιώνια, ενώ για τους απειθούντας στην αλήθεια, πειθομένους δε στην αδικία θα υπάρξει θυμός και οργή, θα υπάρξει θλίψις και στενοχώρια σε κάθε άνθρωπο που κατεργάζεται το κακό». Πραγματικά παλαιά επί του Νώε, όταν αυξήθηκε η αμαρτία και επικράτησε σε όλο σχεδόν το ανθρώπινο γένος, ήλθε από τον θεό κατακλυσμός, που κατέστρεψε κάθε πνοή, ενώ μόνο ο δίκαιος αυτός με την οικογένειά του διαφυλάχθηκε για χάρη της γενέσεως ενός δευτέρου κόσμου. Πάλι δε έπειτα από αυτόν ο Θεός την αυξηθείσα κακία περιέκοπτε μερικώς, όπως επί παραδείγματι όταν αποτέφρωσε με πυρ τους Σοδομίτες, κατεπόντισε στη θάλασσα τους Φαραωνίτες, το δε πάντολμο γένος των Ιουδαίων απεδεκάτισε με πείνα και στάση, με νόσους και πικρές ποινές.

7. Ο κοινός όμως ιατρός, που εχρησιμοποίησε χάριν του γένους μας τα αυστηρά φάρμακα και ιατρεύματα, δεν παρέλειψε εκείνα που είναι ευάρεστα και ωφελούν μ' ευχαρίστηση, αλλά ανύψωσε πατέρες, ανέδειξε προφήτες, ετέλεσε σημεία, έδωσε τον μωσαϊκό νόμο, έστειλε αγγέλους. Επειδή δε και αυτά ήσαν ανίσχυρα για την ασυγκράτητη ορμή της κακίας μας, κατήλθε στη γη κλίνοντας προς τα κάτω τους ουρανούς ο ίδιος ο Λόγος του Θεού, το μεγάλο ιατρικό που καταπαύει τις βαρείες αμαρτίες· και αφού έγινε για μας τα πάντα, πλην της αμαρτίας, κατήργησε την αμαρτία στον εαυτό του· έπειτα ενίσχυσε κι' εμάς, ώστε να αμβλύνη το κεντρί εκείνης, και επαραδειγμάτισε στον σταυρό τους αρχηγούς και συνεργούς αυτής καταργώντας δια του θανάτου τον έχοντα την εξουσία του θανάτου.

8.  Και, αφού όπως στην εποχή του Νώε κατέκλυσε με ύδωρ τους αμαρτωλούς, έτσι ύστερα κατέκλυσε την αμαρτία δια της δικαιοσύνης και χάριτός του, ανέστησε τον εαυτό του αθάνατο, σαν σπέρμα και απαρχή του αιωνίου κόσμου, σαν παράδειγμα και παράσταση τής με βεβαιότητα ελπιζομένης από εμάς αναστάσεως. Αφού δε ανέστη και αναλήφθηκε στους ουρανούς, εξαπέστειλε σε όλη την οικουμένη αποστόλους, προέβαλε μέγα στίφος μαρτύρων, προέστησε πλήθος διδασκάλων, ανέδειξε συνάξεις οσίων. Επειδή δε, ενώ έκαμε τα πάντα, χωρίς να παραλείψει τίποτε από τα απαραίτητα, είδε πάλι την κακία λόγω του αυτεξουσίου της προαιρέσεώς μας να κορυφώνεται τόσο πολύ, ή μάλλον τότε θα την ιδεί να ανυψώνεται, ώστε τότε πλέον οι άνθρωποι να προσκυνήσουν και να υπακούσουν στον Αντίχριστο, εγκαταλείποντας τον αληθινό Θεό και τον αληθινό Χριστό του· γι' αυτό θα κατέλθη πάλι από τους ουρανούς με πολλή δύναμι και δόξα, όχι για να μακροθυμήσει, αλλά για να τιμωρήσει εκείνους που δια των πονηρών έργων εθησαύρισαν στους εαυτούς των την οργή κατά τον καιρό της μακροθυμίας του· και τους μεν αθεράπευτους θ' αποκόψει από τους υγιείς ως σάπια μέλη και θα τους παραδώση στο πυρ, τους δε ιδικούς του θ' απαλλάξη από την επήρεια και την συναναστροφή των πονηρών ανθρώπων και θα τους καταστήσει κληρονόμους της βασιλείας των ουρανών.

9. Ευθύς λοιπόν μετά την βδελυρά παρρησία του Αντιχρίστου θα κλονήσει τα πάντα αυτός που συγκρότησε τα πάντα, κατά το λεχθέν από τον προφήτη, ότι ακόμη μια φορά «εγώ θα σείσω όχι μόνο την γη, αλλά και τον ουρανό». Ευθύς λοιπόν κλονίζει τον κόσμο και λύει το ανώτατο όριο του σύμπαντος, συμπτύσσει το ουράνιο κύτος και αναμιγνύει την γη με πυρ και συγχέει το παν, από κάτω μεν αναμοχλεύοντας τα παγκόσμια θα ελέγαμε θεμέλια, από άνω δε στέλλοντας το πλήθος των άστρων σαν απερίγραπτους κεραυνούς επάνω στα κεφάλια των θεοποιησάντων τον πονηρό, έτσι ώστε δι' αυτών πρώτα να τιμωρηθούν όσοι επίστευσαν στον Αντίχριστο, διότι προσηλώθηκαν με τον νου και επείσθηκαν στον αντίθεο ως θεό. Έπειτα δε, αφού επιφανεί ο ίδιος με άφατη δόξα, δια δυνατής σάλπιγγος, όπως παλαιά δι' εμφυσήματος τον προπάτορα, θα ζωώσει όλους και θα παρουσιάσει ενώπιόν του ζωντανούς όλους τους από τους αιώνας νεκρούς. Και τους μεν ασεβείς δεν θα φέρει σε κρίση ούτε θα τους αξιώσει κανένα λόγο· διότι οι ασεβείς, κατά το γεγραμμένο, δεν θ' αναστηθούν για κρίσι, αλλά για κατάκρισι.

10. Θα προβάλει δε για την κρίσι όλα τα δικά μας, κατά την αναγινωσκομένη σήμερα φωνή του ευαγγελίου· διότι, λέγει, «όταν έλθη ο Υίός του ανθρώπου στη δόξα του και όλοι οι άγιοι άγγελοι μαζί του». Κατά την πρώτη του παρουσία η δόξα της θεότητός του εκρυπτόταν κάτω από την σάρκα την οποία ανέλαβε από εμάς υπέρ ημών, τώρα κρύπτεται προς τον Πατέρα στον ουρανό μαζί με την ομόθεη σάρκα, τότε δε θα αποκαλύψει όλη τη δόξα· διότι θα φανεί ολόλαμπρος από ανατολή έως τη δύση, περιαυγάζοντας τα πέρατα με ακτίνες θεότητος, ενώ παγκόσμιος και ζωοποιός σάλπιγγα θα ηχεί παντού και συγχρόνως θα συγκαλεί προς αυτόν τα πάντα. Προηγουμένως έφερε μεν και τους αγγέλους μαζί του, αλλά αφανώς, συγκρατώντας τον ζήλο τους κατά των θεομάχων ύστερα όμως θα φθάσει φανερά και δεν θα αποσιωπήσει, αλλά θα ελέγξει και θα παραδώσει τους απειθείς στις ποινές.

11. «Όταν λοιπόν έλθει ο Υιός του ανθρώπου στη δόξα του και έλθουν όλοι οι άγιοι άγγελοι μαζί του, τότε», λέγει, «θα καθίσει επάνω στον θρόνο δόξας του». Διότι έτσι προείδε και προείπε ο Δανιήλ· «ιδού», λέγει, «ετοποθετήθηκαν θρόνοι και εκάθισε ο Παλαιός των Ημερών και είδα ωσάν τον Υιό του ανθρώπου να έρχεται επάνω στις νεφέλες του ουρανού, και έφθασε έως τον Παλαιό των Ημερών και του εδόθη όλη η τιμή και η εξουσία- χίλιες χιλιάδες ελειτουργούσαν σ' αυτόν και μύριες μυριάδες παραστέκονταν σ' αυτόν». Σε συμφωνία με αυτόν λέγει και το Ιερό ευαγγέλιο, τότε «θα συναχθούν όλα τα έθνη εμπρός του· και θα τους ξεχωρίσει ανάμεσά τους, όπως ο ποιμήν ξεχωρίζει τα πρόβατα από τα γίδια». Πρόβατα καλεί τους δικαίους ως πράους και επιεικείς, που εβάδισαν την ομαλή οδό των αρετών, την πατημένη από αυτόν τον ίδιο, και ως αφομοιωμένους με αυτόν επειδή και αυτός ονομάσθηκε αμνός από τον Πρόδρομο και Βαπτιστή που είπε, «ιδού ο αμνός του Θεού που απαλείφει την αμαρτία του κόσμου». Γίδια δε καλεί τους αμαρτωλούς, ως θρασείς και ατάκτους, και φερομένους προς τους κρημνούς της αμαρτίας. Και λέγει, τους πρώτους θα τοποθετήσει δεξιά του ως εργάτες δεξιών έργων, τους άλλους που δεν είναι εργάτες τέτοιων έργων θα τοποθετήσει στ' αριστερά. «Τότε θα είπη ο Βασιλεύς», λέγει, χωρίς να προσθέσει ποιος ή ποιών βασιλεύς, αφού δεν υπάρχει άλλος εκτός από αυτόν διότι με όλο που και εκεί είναι πολλοί κύριοι και βασιλείς, αλλά ένας είναι πραγματικά Κύριος, ένας βασιλεύς, ο φυσικώς δεσπότης του σύμπαντος. Θα ειπεί λοιπόν τότε στους από τα δεξιά του ο μόνος βασιλεύς· «εμπρός οι ευλογημένοι του Πατρός μου, κληρονομήσατε την ετοιμασμένη για σας από την θεμελίωση του κόσμου βασιλεία».

12. Πραγματικά προς αυτό απέβλεπε η από την αρχή σύστασις του κόσμου και προς αυτόν τον σκοπό απέβλεπε η επουράνια εκείνη και αρχαιότατη βουλή του Πατρός, κατά την οποία ο άγγελος της μεγάλης βουλής του Πατρός επεξεργάσθηκε τον ανθρωπο ως ζώο όχι μόνο κατ' εικόνα, αλλά και καθ' ομοίωσή του, για να δυνηθεί κάποτε να χωρέσει την μεγαλειότητα της θείας βασιλείας, την μακαριότητα της θείας κληρονομιάς, την τελειότητα της ευλογίας του ανωτάτου Πατρός, για την οποία έγιναν όλα τα ορατά και τα αόρατα. Διότι δεν είπε "του αισθητού κόσμου", αλλά απροσδιορίστως «του κόσμου», τόσο του ουρανίου, όσο και του επιγείου. Όχι δε μόνο αυτός, αλλά και η θεία και απόρρητη κένωσις, η θεανδρική πολιτεία, τα σωτήρια πάθη, όλα τα μυστήρια, γι' αυτόν τον σκοπό ερρυθμίσθηκαν προνοητικώς και πανσόφως, ώστε αυτός που θα φανεί πιστός στα παρόντα ν' ακούσει από τον Σωτήρα· «εύγε, δούλε αγαθέ, αφού εφάνηκες πιστός στα ολίγα, θα σε ορίσω οικονόμο σε πολλά· είσελθε στη χαρά του Κυρίου σου». Έλθετε λοιπόν, λέγει, όσοι Εχρησιμοποιήσατε κατά την γνώμη μου τον επίγειο και φθαρτό και πρόσκαιρο κόσμο καλώς, κληρονομήσατε και τον επικείμενο και μόνιμο και επουράνιο κόσμο. Διότι «επείνασα και μου εδώσατε να φάγω, εδίψασα και μ' εποτίσατε, ξένος ήμουν και με περιμαζεύσατε, γυμνός και με ενδύσατε, ασθένησα και με επισκεφθήκατε, ήμουν στις φυλακές και ήλθατε προς εμένα».

13. Εδώ πρέπει να συζητηθεί για ποιο λόγο εμνημόνευσε μόνο την ελεημοσύνη και γι' αυτήν μόνο έδωσε εκείνη την ευλογία και την κληρονομία· και την βασιλεία. Αλλά δεν εμνημόνευσε μόνο αυτήν για όσους αντιλαμβάνονται τα ακουόμενα. Επειδή δηλαδή προηγουμένως εκάλεσε πρόβατα τους εργάτες της, με αυτόν τον χαρακτηρισμό επιβεβαίωσε τόσο την προς αυτόν ομοίωση και κάθε αρετή τους, όσο και ότι ήσαν έτοιμοι συνεχώς για το θάνατο υπέρ του καλού, όπως βέβαια και αυτός οδηγήθηκε ως πρόβατο για σφαγή και ως αμνός άφωνος εμπρός σ' αυτόν που τον κουρεύει, κατά το γεγραμμένον.

14. Αφού λοιπόν τέτοιοι είναι και αυτοί, εγκωμιάζει ιδιαιτέρως την φιλανθρωπία· διότι πρέπει και αυτήν, ως δείγμα και καρπό της αγάπης, να την έχει σαν κεφαλή που υπέρκειται όλων των άλλων αρετών αυτός που πρόκειται να κληρονομήσει την αΐδια εκείνη βασιλεία. Αυτό το έδειξε ο Κύριος και με την παραβολή των δέκα παρθένων· διότι δεν εισάγονται στον θείο νυμφώνα όσες τύχουν, αλλά οι στολισμένες με παρθενία, η οποία δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς άσκησι και εγκράτεια, καθώς και χωρίς πολλούς και ποικίλους για την αρετή αγώνες, προσέτι δε αυτές που κρατούν λαμπάδες στα χέρια, δηλαδή τον νου τους και την μέσα σ' αυτόν άγρυπνη γνώση, που επιβαίνει και στηρίζεται στο πρακτικό της ψυχής, το δηλούμενο με τα χέρια, και αφιερώνεται διά βίου στον Θεό και συνάπτεται με τις από αυτόν λάμψεις. Χρειάζεται όμως και άφθονο έλαιο, ώστε να διαρκεί το άναμμά τους. Έλαιο δε είναι η αγάπη, που είναι κορυφή των αρετών. "Όπως λοιπόν, αν θέσεις θεμέλια και οικοδομήσεις επάνω σ' αυτά τους τοίχους, δεν πρόσθεσεις δε την οροφή, τα αφήνεις όλα εκείνα άχρηστα, κατά τον ίδιο τρόπο, αν αποκτήσεις όλες τις αρετές, δεν προσαποκτήσεις δε την αγάπη, όλες εκείνες είναι άχρηστες και ανωφελείς· και η οροφή της οικίας όμως χωρίς τα στοιχεία που την συγκρατούν δεν μπορεί να οικοδομηθεί.

15. Και ο Κύριος λοιπόν προσφέρει την κληρονομία του σε όσους έχουν σφραγίσει τις άλλες αρετές δια των έργων της αγάπης και ανέβηκαν σ' αυτήν δια του ανεπιλήπτου βίου ή κατέφυγαν προς αυτήν διά μετανοίας. Από αυτούς εγώ τους μεν πρώτους καλώ υιούς, διότι είναι φύλακες μυστικής από τον Θεό αναγεννήσεως, τους δε δεύτερους μισθωτούς, διότι ξαναποκτούν την χάρη διά των πολυειδών ιδρώτων της μετανοίας και δια της ταπεινώσεως ως μισθόν.

16. Γι' αυτό, αφού προηγουμένους στα θεία ευαγγέλια εξήγησε πολυειδώς τα σχετικά με την κρίση, έπειτα εξέθεσε τα περί της αγάπης με την άποψη ότι τελειοποιεί ή επαναφέρει τις εκεί απαριθμούμενες αρετές. Αλλά οι δίκαιοι θ' αποκριθούν με τα λόγια· «Κύριε, πότε σε είδαμε να πείνας και σ' εθρέψαμε, ή να διψάς και σ' εποτίσαμε; Πότε σε είδαμε ξένο και σε συμμαζεύσαμε, ή γυμνόν και σε ενδύσαμε; Πότε σε είδαμε ασθενή ή στην φυλακή και σ' επισκεφθήκαμε;». Βλέπετε ότι οι από τα δεξιά καλούνται και δίκαιοι; Επομένως γι' αυτούς ο έλεος προέρχεται από την δικαιοσύνη και είναι με δικαιοσύνη. Βλέπετε δε άλλην αρετή, την ταπείνωσι, να προσμαρτυρείται στους δικαίους από το πλήρωμα της αγάπης; Διότι ισχυρίζονται ότι είναι ανάξιοι της ανακηρύξεως και των επαίνων, σαν να μη έπραξαν κανένα αγαθόν, αυτοί που μαρτυρούνται ότι δεν άφησαν κανένα αγαθό άπρακτο.

17. Γι' αυτό, νομίζω, ο Κύριος αποκρίνεται σ' αυτούς παρρησία, για ν' αναφανούν ότι είναι τέτοιας μορφής και ανυψωθούν με την ταπείνωσι και δικαίως εύρουν από αυτόν χάρη, την οποία ο Κύριος παρέχει αφθόνως στους ταπεινούς, «διότι ο Κύριος αντιτάσσεται στους υπερήφανους, ενώ στους ταπεινούς δίδει χάρι», ο οποίος και τώρα λέγει προς αυτούς· «πραγματικά σας λέγω, εφ' όσον τα επράξατε σ' ένα από τους αδελφούς μου τους ελαχίστους, τα εκάματε σ' εμένα». Καλεί τον άλλο ελάχιστον για την πτωχεία και την ευτέλεια, αδελφόν δε, διότι και αυτός έτσι έζησε κατά σάρκα επί της γης.

18. Ακούσετε και ευφρανθείτε, όσοι είσθε πτωχοί και ενδεείς· διότι κατά τούτο είσθε αδελφοί του Θεού· κι αν είσθε πτωχοί και ευτελείς ακουσίως, καταστήσατε εκούσιο για τον εαυτό σας το αγαθό δια της υπομονής και της ευχαριστίας. Ακούσετε οι πλούσιοι και ποθήσετε την ευλογημένη πτωχεία, για να γίνετε κληρονόμοι και αδελφοί του Χριστού, γνησιώτεροι μάλιστα εκείνων που επτώχευσαν ακουσίως· διότι εκείνος επτώχευσε για μας εκουσίως. Ακούσετε και στενάξετε εσείς που περιφρονείτε τους αδελφούς σας, όταν υποφέρουν, μάλλον δε τους αδελφούς του Θεού, και δεν μεταδίδετε στους ενδεείς από όσα διαθέτετε άφθονα, τροφή, σκέπη, ενδυμασία, επιμέλεια κατάλληλη, και δεν προσφέρετε το περίσσευμά σας στο υστέρημα εκείνων. Μάλλον δε ας ακούσωμε και ας στενάξωμε, αφού κι εγώ ο ίδιος που σας λέγω αυτά, ελέγχομαι από την συνείδησί μου ότι δεν είμαι τελείως έξω από το πάθος· διότι, ενώ πολλοί ριγούν και στερούνται, εγώ είμαι γεμάτος και ενδεδυμένος. Πολύ δε περισσότερο άξιοι πένθους είναι αυτοί που έχουν και κατέχουν θησαυρούς περισσοτέρους από την καθημερινή ανάγκη ή και φροντίζουν να τους αυξήσουν· ενώ είναι προσταγμένοι ν' αγαπούν τον πλησίον σαν τους εαυτούς των, δεν τους θεωρούν ούτε σαν το χώμα. Διότι τι άλλο είναι ο χρυσός και ο άργυρος, που αγαπήσαμε περισσότερο από τους αδελφούς;

19 Αλλά ας επιστραφούμε, ας μετανοήσωμε και ας κοινωνήσωμε εξυπηρετώντας τις ανάγκες των ανάμεσά μας πτωχών αδελφών με όσα έχομε. Και αν δεν είμαστε διατεθειμένοι ν' αδειάσωμε θεοφιλώς όλα τα υπάρχοντα, τουλάχιστον να μη τα κατακρατήσωμε όλα για τους εαυτούς μας άσπλάγχνως· αλλά το μεν ένα ας το πράξωμε, γι' αυτό δε που θα παραλείψωμε, ας ταπεινωθούμε ενώπιον του Θεού, και θα επιτύχωμε από αυτόν συγγνώμη, διότι η φιλανθρωπία του αναπληρώνει την έλλειψί μας, για να μη, ό μη γένοιτο, ακούσωμε την απαίσια φωνή· διότι, λέγει, «τότε θα ειπεί και στους από τα αριστερά· φεύγετε από έμενα οι καταραμένοι». Πόσο φοβερό είναι τούτο! Απομακρυνθείτε από τη ζωή, εκβληθείτε από την τρυφή, στερηθείτε το φως!

20.  Και δεν λέγει μόνο τούτο, αλλά προχωρεί· «φεύγετε από εμένα οι καταραμένοι, στο αιώνιο πυρ, το ετοιμασμένο για τον Διάβολο και τους αγγέλους του». Όπως δηλαδή οι από τα δεξιά θα έχουν ζωή, και μάλιστα με το παραπάνω, ζωή μεν αφού θα συνευρίσκωνται με τον Θεό, με το παραπάνω δε αφού θα είναι υιοί και κληρονόμοι της βασιλείας του, έτσι και οι από τα αριστερά, αποτυγχάνοντας ν' αποκτήσουν την αληθινή ζωή λόγω της απομακρύνσεως από τον Θεό, θα εύρουν και παραπάνω κακό, αφού θα έχουν συνταχθεί με τους δαίμονες και θα παραδοθούν στο κολαστικό πύρ.

21. Ποιου δε είδους είναι το πυρ εκείνο, το οποίο άπτεται και των σωμάτων και των λογικών σε σώματα όντων, και των ασωμάτων πνευμάτων, θλίβοντας και στενοχωρώντας τα παντοτινά, και δια του οποίου θα λειώσει και το δικό μας πυρ, κατά το γεγραμμένο, «τα καιόμενα στοιχεία θα λειώσουν»; Πόση προσθήκη φέρει στην οδύνη το ανέλπιδο της απολυτρώσεως; Διότι, λέγει, υπάρχει ποταμός, που παρασύρει το πυρ εκείνο, όπως φαίνεται, και το φέρει μακρύτερα από τον Θεό. Γι' αυτό δεν είπε "πορευθείτε", αλλά «πορεύεσθε από εμένα οι καταραμένοι»· διότι έχετε αφθόνως δεχθεί τις κατάρες από τους πτωχούς, και με όλο που υπέφεραν εκείνοι, εσείς πάντως είσθε άξιοι κατάρας. Λέγει δε προς αυτούς «πηγαίνετε στο πυρ το ετοιμασμένο» όχι για σας, αλλά για τον Διάβολο και τους αγγέλους του· διότι τούτο δεν είναι προηγούμενο δικό μου θέλημα, δεν σας έπλασα γι' αυτό, δεν ετοίμασα για σας την φωτιά. Το άσβεστο πυρ έχει αναφθεί για τους δαίμονες που έχουν αμετάβλητη την έξι της κακίας, με τους οποίους σας συνέδεσε η σύμφωνη μ' εκείνους αμετανόητη γνώμη. Είναι λοιπόν εθελοντική η συμβίωσις με τους πονηρούς αγγέλους. «Διότι επείνασα και δεν μου εδώσατε να φάγω, εδίψασα και δεν με εποτίσατε, ξένος ήμουν και δεν με συμμαζεύσατε, γυμνός και δεν με ενδύσατε, ασθενής και στη φυλακή ήμουν και δεν μ' επισκεφθήκατε». Όπως. αδελφοί, η αγάπη και τα έργα της αγάπης είναι πλήρωμα των αρετών, έτσι το μίσος και τα έργα του μίσους, ο ασυμπαθής τρόπος, η ακοινώνητη γνώμη, είναι πλήρωμα της αμαρτίας. Και όπως τη φιλανθρωπία ακολουθούν και συνυπάρχουν με αυτήν οι αρετές, έτσι τη μισανθρωπία ακολουθούν οι κακίες· γι' αυτό και από αυτήν μόνο καταδικάζονται.

22. Θα ήθελα λοιπόν να ειπώ ότι δεν υπάρχει κανένα δείγμα μίσους μεγαλύτερο από το να προτιμούμε από τον αδελφό το άφθονο αργύριο· αλλά βλέπω την κακία να έχει εϋρει και μεγαλύτερο δείγμα της μισανθρωπίας. Υπάρχουν δηλαδή άνθρωποι που όχι μόνο δεν ελεούν από όσα διαθέτουν πλουσίως, αλλά και σφετερίζονται τα ξένα. Ας συλλογισθούν λοιπόν από την απόφαση προς τους μη ελεήμονες, τι θα εύρουν αυτοί και τι θα πάθουν, και ποιας ακατανόητης και αφόρητης καταδίκης είναι άξιοι, ας αποστούν από την αδικία και ας εξιλεώσουν το θείο δια των έργων της μετανοίας. Εκείνοι δε θ' αποκριθούν τότε ως εξής· «Κύριε, πότε σε είδαμε να πεινάς ή να διψάς ή ξένον ή γυμνόν ή ασθενή ή φυλακισμένον, και δεν σε υπηρετήσαμε;».

23. Βλέπετε και αυτό το τελευταίο κακό, την υπερηφάνεια, συνεζευγμένη με τον ασυμπαθή τρόπο, όπως την ταπείνωσι με την συμπάθεια; Οι δίκαιοι εγκωμιαζόμενοι για την φιλανθρωπία τους. ταπεινώνονται περισσότερο, δεν δικαιώνουν τους εαυτούς των. Οι υπερήφανοι, όταν κατηγορούνται για την ασπλαγχνία τους από τον αψευδή, δεν προσπίπτουν ταπεινωμένοι, αλλά αντιλέγουν και δικαιώνουν τους εαυτούς των. Γι' αυτό και θ' ακούσουν τα λόγια· «αληθινά σας λέγω, εφ' όσον δεν το επράξατε σ' ένα από αυτούς τους ελαχίστους, δεν το εκάματε ούτε σ' εμένα». Κι έτσι θα μεταβούν, λέγει, «αυτοί μεν σε αιώνια κόλασι. οι δε δίκαιοι σε αιώνια ζωή».

24. Ας ελεήσωμε λοιπόν τους εαυτούς μας, αδελφοί, δια του ελέους προς τους αδελφούς, ας αποκτήσωμε δια της συμπαθείας την συμπάθεια, ας ευεργετήσωμε για να ευεργετηθούμε. Η μεν ανταπόκρισις είναι ομοία, διότι πρόκειται για ευποιία και φιλανθρωπία, για αγάπη και έλεος και συμπάθεια· αλλά δεν είναι ίση κατά την αξία και το μέτρο της υπεροχής. Διότι εσύ μεν παρέχεις από όσα έχει ο άνθρωπος, και όσο μπορεί να ευεργετήσει ο άνθρωπος, παίρνεις δε σε ανταπόδοση από τους θείους και ακενώτους θησαυρούς εκατονταπλάσια και την αιώνια ζωή, και ευεργετείσαι από όσα και όσο μπορεί ο Θεός να ευεργετήσει, «πράγματα που οφθαλμός δεν είδε και ους δεν άκουσε και που δεν ανέβηκαν στην καρδιά του ανθρώπου».

25. Ας σπεύσωμε λοιπόν για να επιτύχωμε τον πλούτο της αγαθότητος, ας άγοράσωμε με ολίγα αργύρια αιώνια κληρονομία, ας φοβηθούμε τέλος την απόφαση εναντίον των ανοικτιρμόνων, για να μη κατακριθούμε από αυτήν εκεί· ας μη φοβηθούμε μη τυχόν γίνωμε πτωχοί, δίδοντας ελεημοσύνη, διότι θ' ακούσωμε από τον Χριστό, «έλθετε οι ευλογημένοι του Πατρός μου, κληρονομήσατε την γη». Ας φοβηθούμε και ας κάμωμε το παν, για να μη φανούμε έξω από την αγάπη προς τον Θεό δια της ασπλαγχνίας· «διότι αυτός που δεν αγαπά τον αδελφό του, που τον είδε», λέγει ο ευαγγελιστής, «πώς θ' αγαπήσει τον Θεό που δεν τον είδε», αυτός δε που δεν αγαπά το Θεό πώς θα συνυπάρξει με αυτόν; Και αυτός που δεν συνυπάρχει με αυτόν θ' απομακρυνθεί από αυτόν· ο δε απομακρυνόμενος από αυτόν οπωσδήποτε θα πέσει στη γέεννα του πυρός.

26. Αλλά εμείς ας επιδείξωμε έργα αγάπης προς τους αδελφούς μας εν Χριστώ, ελεώντας τους πτωχούς, επιστρέφοντας τους πλανημένους, σε όποιαν πλάνη και πτώχεια και αν είναι, δικαιώνοντας τους αδικούμενους, δυναμώνοντας τους κατάκοιτους από ασθένεια, είτε πάσχουν τούτο δια των αισθητών εχθρών και νοσημάτων είτε δια των αοράτων πονηρών πνευμάτων και των παθών της ατιμίας, επισκεπτόμενοι τους εγκαθείρκτους στη φυλακή, αλλά και ανεχόμενοι αυτούς που μας κτυπούν, και χαρίζοντας ο ένας στον άλλο όποια μομφή έχει εναντίον του, όπως και ο Χριστός μας την εχάρισε. Και γενικώς ας επιδείξωμε την μεταξύ μας αγάπη με κάθε τρόπο και με κάθε έργο και λόγο, για να επιτύχωμε την από τον Θεό αγάπη και ευλογηθούμε από αυτόν και κληρονομήσωμε την επηγγελμένη σ' εμάς και για μας ουράνια και αιώνια βασιλεία από την θεμελίωση του κόσμου.

27. Αυτήν είθε ν' αποκτήσωμε όλοι εμείς, με την χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου Ιησού Χριστού μαζί με τον οποίο πρέπει στον Πατέρα, καθώς και στο άγιο Πνεύμα, τιμή και δόξα στους αιώνες των αιώνων. Γένοιτο.

Αναρτήθηκε από Δημήτριος Μάξιμος στις 9:25 μ.μ.

Διαβάσε το όλο…πρώτα όμως ..κλάψε — anaxoriti

Διαβάσε το όλο…πρώτα όμως ..κλάψε.!!

— anaxoriti
Περπάτησα στη βροχή, χτυπήθηκα απο χαλάζι, με πάγωσε ο χιονιάς, με έκαψε ο ήλιος, λούστηκα με αίμα έζησα πολλά σου λέω, πίστεψέ με
Άκουγα το σφύριγμα απο τις οβίδες που έπεφταν, και μετά απο λίγο, τον τρομακτικό κρότο που έκαναν όταν σκάγανε. Παντού έβλεπα συντρίμια και απο παντού άκουγα κραυγές τρόμου και απελπισίας.
.Περπάτησα μέσα στα χαλάσματα.
Ένα μικρό χεράκι ξεπρόβαλε.. ακίνητο, άψυχο.
Έτρεξα με την αγωνία να με πνίγει, και άρχισα να το ξεθάβω απο ξύλα, σίδερα, πέτρες και χώματα.
Το ταρακούνησα, μα δεν ζούσε.. μια σταλιά μωρό.
Δεν άντεξα, η οργή σαν χείμαρος βγήκε απο τα στήθια μου, και σαν βροντή απο τα χείλη μου..
Σήκωσα τα μάτια ψηλλά, και προσπάθησα να τον δώ, να τον ρωτήσω μέσα στο ουρλιαχτό μου, “Γιατί Θεέ μου..”
Μα δεν πήρα απάντηση, ούτε κάποιο σημάδι του.
Ξαναφώναξα.. “Γιατί άφησες να γίνει.. γιατί Θεέ μου..γιατί..γιατί..γιατί…”
Κάθισα εκεί, μέσα στα χαλάσματα και έκλαψα, έκλαψα πικρά, σαν μικρό παιδί.
Μια μάννα, ήρθε αναμαλλιασμένη, σχίζοντας τα ρούχα της, και μου το πήρε με γοερά αναφυλλητά. Έμεινα να την κοιτάζω να απομακρύνεται τρεκλίζοντας, ώσπου η φιγούρα της έγινε θαμπή απο τα δάκρυα στα μάτια μου.
Σηκώθηκα και άρχισα να περπατάω σαν χαμένος..
Τότε τον είδα
Γέροντας ήταν, καθισμένος πάνω σε ένα κομάτι πεσμένου τοίχου. Μαλλιά αραιά, άσπρα, αξύριστα γένεια, αναμαλλιασμένος και γεμάτος σκόνη.
Τον πλησίασα και γονάτισα δίπλα του. Θα ήταν πάνω απο ογδόντα. Ούτε που με κοίταξε. Είδα τα μάτια του κλαμμένα, και πόνεσα κι άλλο στη θέα του.
_Παππού, κλαίς;
_Εσύ δεν κλαίς; μου είπε σαν απάντηση
_Εγώ.. να..
_Ξέρω, ξέρω, σε είδα, σε άκουσα. Σε ποιόν φώναζες; ποιόν ρωτούσες; με ποιόν μιλούσες;
_Στον Θεό μιλούσα παππού.. αυτόν ρωτούσα
_Και πήρες απάντηση;
_Όχι
_Ούτε εγώ πήρα ποτέ μου, και τον ρωτάω κοντά έναν αιώνα, μα ποτέ δεν μου μίλησε. Ούτε εσένα θα σου μιλήσει ποτέ, θα δείς. Πολλές φορές προσευχήθηκα στη ζωή μου. Μα ποτέ δεν τον έφτασε η προσευχή η δική μου. Πολλές φορές τον παρακάλεσα για κάτι. Δεν με άκουσε ποτέ. Πολλές φορές τον ρώτησα για κάτι, γιατί ήθελα πολύ, καιγόμουνα να μάθω αυτό το κάτι.. Ποτέ δεν πήρα μια απάντηση..!
_Μήπως μας μιλάει παππού μα εμείς δεν ακούμε; Μήπως μας δείχνει σημάδια αλλά εμείς δεν βλέπουμε; Μήπως μας φανερώνεται, κι εμείς κοιτάμε αλλού;
_Ίσως παιδί μου, μπορεί να έχεις δίκιο..
_Εσύ τι τον ρωτούσες παππού;
_Ότι κι εσύ
_Δηλαδή;
_Αυτό το “Γιατί” τον ρωτούσα πάντοτε. Να μου έδινε μια μόνο φορά να καταλάβω, αυτό το “γιατί”, δεν ήθελα τίποτε άλλο παιδί μου. Να μου μιλούσε απλά, για να μπορέσω να καταλάβω με το φτωχό μου μυαλό, γιατί αφήνει να γίνεται τόσο κακό στη γή, στους ανθρώπους.. Να μας χαρίζει παιδιά, και να τα παίρνει πάλι, μωρά ακόμα, νέα βλαστάρια, που δεν έφταιξαν σε τίποτε. Γιατί το αφήνει να γίνεται; να καταλάβω ήθελα μοναχά, αυτό μόνο, και τίποτε άλλο.
_Είναι σκληρό και πολύ δύσκολο, μα πρέπει να το αντέξουμε παππού. Πώς όμως; Θέλω να κάνω κάτι, μα δεν ξέρω τι, τα έχω χαμένα. Τόσος πόνος, τόση ερημιά, τόσος θάνατος.. τι να κάνω, ας ήξερα μονάχα..
_Κλάψε πρώτα, και μετά θα δείς τι θα κάνεις, πρώτα όμως ..κλάψε!!
http://nikos63.blogspot.com/

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΟΡΑΤΙΚΟΥΣ ΓΕΡΟΝΤΕΣ

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΟΡΑΤΙΚΟΥΣ ΓΕΡΟΝΤΕΣ

— anaxoriti
ιβ΄
Για τον άγιο Μακάριο έλεγαν ,πως κάποτε, καθώς πήγαινε στην εκκλησία των κελλίων για τη συνήθη ακολουθία , βλέπει έξω απ’ το κελλί ενός αδελφού ένα μεγάλο πλήθος από δαίμονες, που ήταν μετασχηματισμένοι , άλλοι σε γυναίκες, που μιλούσαν αναίσχυντα, άλλοι σε νεαρούς με το στόμα τους όλο βρισιές, άλλοι να χορεύουν κι άλλοι να μεταλλάζουν διάφορες μορφές και σχήματα. Ο Γέροντας που ήταν διορατικός, εστέναξε, λέγοντας:
- Οπωσδήποτε, ο αδελφός που μένει σε τούτο το κελλί πρέπει να ζει πολύ απρόσεχτα, για να ‘ναι μαζεμένα και να περικυκλώνουν το κελλί του, ασχημονώντας, τόσα πονηρά πνεύματα!
Όταν τελείωσε η ακολουθία , επιστρέφοντας, μπήκε στο κελί εκείνου του αδελφού και του λέγει:
- Είμαι πολύ στενοχωρημένος , αδελφέ, γιατί ζω με πολλήν αμέλεια˙ μα έχω εμπιστοσύνη σε σένα, και γνωρίζω καλά, πως αν εσύ προσευχηθείς για μένα, οπωσδήποτε ο Θεός θα με ανακουφίσει από τους πονηρούς λογισμούς.
Ο μοναχός έβαλε μετάνοια στον Γέροντα και του λέγει:
- Γέροντα, εγώ δεν είμαι άξιος να προσευχηθώ για σένα.
Μα ο Γέροντας επέμενε , παρακαλώντας τον και λέγοντάς του:
- Δεν φεύγω από ‘δω, αν δεν μου δώσεις τον λόγο σου, πως κάθε νύχτα θα κάνεις μια προσευχή για μένα.
Ο αδελφός υπάκουσε στην εντολή του Γέροντα. Κι αυτή την εντολή , βέβαια, την έδωκε ο Γέροντας, θέλοντας να δώσει στον μοναχό μια αφορμή για ν’ αρχίσει να προσεύχεται τις νύχτες. Σηκώθηκε , λοιπόν, ο μοναχός τη νύχτα κ’ έκαμε την προσευχή για τον Γέροντα. Κι όταν την τελείωσε, ένοιωσε τέτοια κατάνυξη, που συλλογίστηκε μέσα του: «δυστυχισμένη μου ψυχή! Για έναν τόσο καλό Γέροντα προσευχήθηκες , και για σένα την ίδια δεν προσεύχεσαι;». Κ’ έτσι, έκαμε και για τον εαυτό του μια μεγάλη προσευχή. Και μ’ αυτό τον τρόπο πέρασε μια βδομάδα, δηλ. κάθε βράδυ έκαμνε μια προσευχή για τον Γέροντα και μια για τον εαυτό του. Την Κυριακή, πηγαίνοντας πάλι προς την εκκλησία ο αββάς Μακάριος, ξαναβλέπει τους δαίμονες έξω απ’ το κελλί του μοναχού να στέκουν πολύ στενοχωρημένοι. Κι ο Γέροντας ικανοποιήθηκε, γνωρίζοντας πως οι δαίμονες στενοχωρήθηκαν εξαιτίας της προσευχής του αδελφού. Κι όταν, επιστρέφοντας , μπήκε χαρούμενος στο κελλί του μοναχού, του λέγει:
- Κάμε μου τη χάρη , αδελφέ, και πρόσθεσε άλλη μια προσευχή τη νύχτα για μένα.
Κι όταν ,την ερχόμενη νύχτα, έκαμε ο αδελφός τις δυό προσευχές για τον Γέροντα, πάλι ένοιωσε μεγάλο κύμα κατανύξεως μέσα του, και λέει με το νου του: « αχ, ταλαίπωρη ψυχή μου! Δεν προσθέτεις και για τον εαυτό σου άλλη μια προσευχή, που τόσον έχεις ανάγκη;» Και μ’ αυτό τον τρόπο, δηλ. με τέσσερις προσευχές κάθε νύχτα, πέρασε άλλη μια βδομάδα.
Την άλλη Κυριακή ο Γέροντας, περνώντας πάλι είδε τους δαίμονες στενοχωρημένους και σιωπηλούς , κ’ ευχαρίστησε το Θεό. Κι όταν μπήκε πάλι στο κελλί του μοναχού, τον παρακάλεσε να προσθέσει άλλη μια προσευχή για κείνον, κάθε νύχτα. Κι ο μοναχός πρόσθεσε κι άλλη μια προσευχή για τον εαυτό του, κ’ έτσι τις έκανε έξι τις προσευχές για κάθε νύχτα του.
Όταν πια την άλλη Κυριακή , ξανάρθε ο Γέροντας να ιδεί το μοναχό, οι δαίμονες θύμωσαν πολύ μαζί του κι άρχισαν να τον βρίζουν, γιατί έβλεπαν στενοχωρημένοι τη σωτηρία του μοναχού. Τότε ο αββάς Μακάριος εδόξασε το Θεό για την προκοπή του αδελφού, κι αφού τον παρακάλεσε να μην αμελεί μα να προσεύχεται χωρίς διακοπή, τον άφησε κ’ έφυγε για το κελλί του. Τότε και οι δαίμονες, βλέποντας την προθυμία και την προσοχή που έβαλε ο νέος μοναχός στην προσευχή του, με τη χάρη του Χριστού, έφυγαν εντελώς απ’ το κελλί του.
Από το βιβλίο: «Π.Β. ΠΑΣΧΟΥ
ΤΟ ΕΑΡ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ
ΜΙΚΡΟ ΓΕΡΟΝΤΙΚΟ Α΄»
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΚΡΊΤΑΣ
ΣΤ΄ΕΚΔΟΣΗ

ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΠΑΘΕΙΑ

ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΠΑΘΕΙΑ— anaxoriti

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΓΡΗΓΟΡΙΟ ΠΑΛΑΜΑ

 
Η εισήγηση αυτή έχει αντικείμενο ένα σπουδαίο για τη ζωή των Χριστιανών θέμα, το θέμα που άφορα τα πάθη και την απάθεια, που ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς διεξοδικά αναφέρεται σ’ όλους σχεδόν τους λόγους και τις ομιλίες του.

Ευθύς εξ αρχής πρέπει να αναφέρω ότι ή πλούσια αποστολικό πατερική του πείρα δεν αφήνει περιθώρια να θεωρήσουμε ότι ή διδασκαλία του για τα πάθη του ανθρώπου και την απεγκλωβίσει απ’ αυτά είναι προϊόν κάποιας ψυχολογικής γνώσεως ή καρπός στοχαστικών και φανταστικών επινοήσεων, αλλά μιάς βαθιάς Αγιοπνευματικής εσωτερικής εμπειρίας που αποκτήθηκε από την πολυχρόνια ασκητική βίωση και μοναχική παράδοση κυρίως στο Άγιο Όρος. Έτσι είναι έξω από την ηθικιστική εκείνη θεώρηση της πνευματικής ζωής που προσπάθησαν στην εποχή του, αλλά και μεταγενέστερα μερικοί να παρουσιάσουν στο χώρο της Ορθοδοξίας. Από τις προσωπικές του μάχες κατά των παθών και των δαιμόνων που τα υποκινούν, αλλά και από την παρουσία του Αγίου Πνεύματος στην καθαρή του ψυχή, μάς παρέδωσε την μαρτυρική πληροφορία ότι “μαρτυρίου στέφανον λήψεται ό τα πάθη δι’ αρετής τροπωσάμενος”.

Μέσα από τα κείμενα του λοιπόν θα παρακολουθήσουμε την φθοροποιό και θανατηφόρο ενέργεια των παθών που δι’ αυτών “τυπουται σκότος νοερόν” στην ψυχή, την απομακρύνει από τη ζωή, που είναι το θείο φως της, και τής επιφέρει τον θάνατο της, που είναι και ο πραγματικός θάνατος, που τον ονομάζει ό άγιος “σκότος πονηρόν” και προκαλεί λύπη αφόρητη.

Επίσης στα κείμενα του διδάσκει πώς να υπερβαίνει κανείς τα πάθη και τα θανατηφόρα αποτελέσματα τους και πώς να αποκτά με την συνεχή στροφή του λογισμού γύρω από τα θεία τις αρετές και εν συνεχεία πώς ή ενάρετη ψυχή παραλαμβάνεται από τη Χάρη του Αγίου πνεύματος και οδηγείται στα απόρρητα εκείνα αγαθά “α οφθαλμός εμπαθούς και αμελούς ουκ είδε και ους ουκ ήκουσε και επί καρδίαν άνθρωπου τοιούτου ουκ ανέβει”.

Για να ανάλυση κανείς την διδασκαλία του Αγίου για το θέμα αυτό διεξοδικότερα θα έπρεπε να γράψει ολόκληρη διατριβή. Τόσο πλούσιο υλικό βγαίνει μέσα από τα κείμενα του. Θα προσπαθήσουμε ωστόσο, στο λίγο χρόνο που διατίθεται, να παρουσιάσουμε τα κεντρικότερα σημεία τής πνευματικής του εμπειρίας ώστε να κατανοήσουμε κατά το δυνατόν τον τρόπο με τον όποιο διαδίδονται τα πάθη στον άνθρωπο και τις βασικές προϋποθέσεις που χρειάζεται κανείς να φθάσει στη μακαριά απάθεια.

1. Πάθη

α) Προσδιορισμός και εμφάνιση παθών
Ό άγιος Γρηγόριος ό Παλαμάς ακολουθώντας την συμφωνία της παραδόσεως των Πατέρων ότι τα πάθη δεν είναι μέρος τής ανθρώπινης φύσεως και δεν αποτελούν απ’ αρχής φυσικά στοιχεία της, αναφέρει ότι είναι κινήσεις και πράξεις ξένες προς την κατά φύσιν ζωή του άνθρωπου. “Διεστραμμέναι δε”, λέγει, “οδοί πάντως και σκολιαί, το μίσος, το ψευδός, ό δόλος, ό φθόνος, ή πλεονεξία, ή υπερηφάνεια και τα παραπλήσια τούτοις”, τα οποία όχι μόνο πραττόμενα, αλλά και “‘αγαπώμενα” και “μελετώμενα κατά νουν” αξιώνουν τον άνθρωπο “της θείας αποστροφής”. Οι αιτίες δε που τα δημιουργούν, αναφέρει στον υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων λόγο του, είναι ή “αμετρία” και ή “παράχρηση”. Π.χ. των πονηρών παθών που σχετίζονται με τη γεύση δεν είναι ή τροφή αίτια, “αλλά η αμετρία ταύτης ό εστίν ή τρυφή”. Δηλαδή ή γαστριμαργία, η λαιμαργία, η πολυποσία, η μέθη. Όταν ό άνθρωπος αρνείται την κατά φύσιν ζωή και την φυσική αναφορά του και σχέση του με τον Θεό και δια των αισθήσεων του εκπίπτει στην εμπαθή προσκόλληση του κόσμου, κάνει “παράχρηση των δυνάμεων της ψυχής του” απ’ όπου αναπόφευκτα φύονται τα μυσαρά και βδελυκτά πάθη.

Επομένως ή “αμετρία” και ή “παράχρηση” έχουν αρχή πρώτον στην απάτη του πονηρού και δεύτερον στη σύμπραξη τής βουλήσεως του άνθρωπου μ’ αυτόν. Αυτή λοιπόν ή απατηλή και φθονερή ενέργεια του διαβόλου και ή εκούσια άγνοια του Θεού δημιουργούν την υπερβολική προσήλωση στον αισθητό κόσμο που εν συνεχεία γεννά την εμπαθή αγάπη σ’ αυτόν και γεμίζει τη ζωή του πεπτωκότος άνθρωπου από εμπαθείς ενέργειες δημιουργώντας το νόμο τής αμαρτίας, τον όποιο ό Απόστολος ονομάζει “φρόνημα της σαρκός”.

Την αρχή της εμφανίσεως των παθών ό άγιος Γρηγόριος την ανάγει στο γεγονός της πτώσεως, όπως άλλωστε και όλοι οι υπόλοιποι πατέρες τής Εκκλησίας .Ή απάτη των πρωτοπλάστων ήταν αυτή που αναφέρει ό άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: ήθελαν “προ Θεού, δίχα Θεού και ου κατά Θεόν” να γευθούν τον καρπό τής ζωής, δηλαδή τη θέωση, αδιαφορώντας για την εντολή που τούς έδωσε ό Θεός. Η εσφαλμένη αυτή κατεύθυνση τής ψυχής τους επέφερε πολλά και θλιβερά αποτελέσματα σε όλο τον ψυχοσωματικό εαυτό τους, αλλά και σε όλους τούς απογόνους τους. Δημιούργησε την διαστροφή και τη σύγχυση των δυνάμεων τής ψυχής και γέννησε τις παρά φύσιν και πονηρές επιθυμίες του σώματος. Επήλθε ή σύζευξη του σωματικού και κοσμικού φρονήματος και “μυριοπαθείς ημάς ποιήσασα, πολυτρόπως δίιστησι του απαθούς”. Αυτός λοιπόν ό κόσμος έκτοτε “εν τω πονηρω κείται”, “δια της ημετέρας παραχρήσεως και σφαλεράς διοικήσεως”. Αυτός ό κόσμος “ου κοσμοκράτωρ εστίν ό σατανάς”, αυτός ό κόσμος που αποτελείται από πολυάριθμο “όχλο παθών”, ό οποίος “κτίζεται εκ της φιλαμαρτήμονος ημών γνώμης συνεργεία του πονηρού”, είναι ό απατηλός κόσμος, που προξενεί την οδύνη στη φύση μας και συσσωρεύει μύριες δυσχέρειες κατά καιρούς, στην εσωτερική και εξωτερική ζωή του ανθρώπου.

Ό άγιος Γρηγόριος ό Παλαμάς ακολουθώντας τη διαίρεση της ψυχής του Πλάτωνα διακρίνει σ’ αυτή τρεις δυνάμεις: το λογιστικό, το θυμικό και το επιθυμητικό. Νοσεί ό άνθρωπος και στα τρία αυτά λέγει. Ή αρχή της νόσου προέρχεται από το επιθυμητικό, ανεβαίνει στο θυμικό και καταλήγει στο λογιστικό, όπου δια του εθισμού παγιώνεται και συντηρείται η νόσος. Οι επιθυμίες που δόθηκαν από τον Θεό να ζουν οι άνθρωποι δεν είναι ασφαλώς υπαίτιες. Γι αυτό είναι σύμφυτες με εμάς εξ απαλών ονύχων. Ή φιλαργυρία όμως που φυτρώνει λίγο αργότερα φαίνεται ότι είναι ή αρχή όλων των κακών όχι από τη φύση αλλά από την προαίρεση. Ό Απόστολος Παύλος δε, την ονομάζει ρίζα όλων των κακών. Δημιουργεί δε μετατόπιση της λατρευτικής αναφοράς του ανθρώπου από τον Θεό στα ποιήματα του Θεού οπότε ό Απόστολος “δεύτερον ειδωλολατρίαν προσηγόρευσε”.

Τα πάθη που γεννώνται από την “φιλουλίαν” δεν έχουν καμιά δυνατότητα “προς αγαθοεργίαν”. Ή αδυναμία προσκτήσεώς τους ξεσηκώνουν το θυμικό και προκαλούν την οργή και το θυμό, οπότε θηριοποιούν τον άνθρωπο, ή δε συγκέντρωση υλικών αγαθών τον καθιστά άφρονα, επειδή δεν μπορούν να τον βοηθήσουν σε τίποτε ούτε να του εξασφαλίσουν τη ζωή. Του επιτείνουν την επιθυμία προς πλουτισμό προφασιζόμενος συνεχώς την “πτωχείαν” και παραχώνουν σε χρυσωμένο χώμα, πριν από το φυσικό θάνατο, τον νουν του ζωντανού ανθρώπου, όπου του αλλάξουν τα φρονήματα και τον καθιστούν αντί για φιλόθεον και φιλάνθρωπον, φίλαυτον. Και στο πρώτο ανθρώπινο ζεύγος, λέγει ό άγιος, το πρώτο όργανο που άνοιξε τη θύρα των παθών στην ανθρώπινη υπόσταση είναι το επιθυμητικό της ψυχής.

Μετά λοιπόν την φιλοϋλία που είναι το πρώτο γέννημα της πονηράς επιθυμίας εμφανίζεται και το δεύτερον. Αυτό είναι ή φιλοδοξία. Τη χωρίζει σε δυο κατηγορίες: την πρώτη, την κοσμική κενοδοξία, που προσβλέπει “εις καλλωπισμούς σωμάτων και πολυτελείας ενδυμάτων”, και τη δεύτερη, τη θρησκευτική κενοδοξία, που επιτίθεται σ’ αυτούς που διακρίνονται στην αρετή. Δι’ αυτής συνεπάγεται “οιησίς τε και υπόκρισις δι’ ων συλήσαι και διασκεδάσαι τον πνευματικόν πλούτον ό εχθρός μηχανάται”.

Υπάρχει και τρίτο γέννημα της “κακώς εχούσης επιθυμίας” που είναι ή γαστριμαργία απ’ την οποία προέρχεται η σαρκική ακαθαρσία.

Οι προεκτάσεις λοιπόν της νοσηρότητας του επιθυμητικού τής ψυχής επιδρούν στο θυμικό και εν συνεχεία στο λογιστικό και επειδή ή ψυχή είναι ενιαία στη διαδικασία της θεραπείας πρέπει όλα να τύχουν θεραπευτικής αγωγής, αρχής γεννώμενης από του επιθυμητικού.

Ή κατ’ ενέργεια διάπραξη των πολυειδών παθών και ή εξωτερίκευση αυτών στηρίζεται στη νοσηρότητα του τρίμερους της ψυχής, οπότε μετά την ένσαρκη παρουσία του Χριστού και τη θεραπεία του όλου άνθρωπου μπορεί ό άνθρωπος να κρατήσει σε ισόρροπη θέση τις τρεις λειτουργίες της ψυχής προσφέροντας την εγκράτεια στο επιθυμητικό, την αγάπη στο θυμικό και τη διαρκή στροφή προς τον Θεό στο λογιστικό. Έτσι θα δειχθεί περίτρανα ή πείρα και διδασκαλία των Πατέρων ότι ή παρουσία των παθών σ’ ολόκληρη την ψυχή ή στις επιμέρους λειτουργίες της είναι μια συνάντηση με κάποιον ξένο που έρχεται προς αυτή προς αλλοτρίωση και κατεξουσιασμό της και δεν έχει καμιά σχέση ή δημιουργική ενέργεια του Θεού στην παραγωγή τους.

Β’ ΕΙΔΗ ΠΑΘΩΝ

Τα πάθη κατά την διδασκαλία του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά αν και είναι ποικίλα και πολύμορφα ωστόσο έχουν μεταξύ τους μια αλληλουχία. Εξαρτώνται και συνδέονται και μεταβιβάζουν την ενεργητικότητα τους γεννώντας άλλα. Επί παραδείγματι το πάθος της κενοδοξίας γεννά το φθόνο και πολλές φορές καταλήγει και στο φόνο. Από τον εγωισμό γεννιέται ή οίηση, ή υπερηφάνεια και ή υποκρισία, ακόμη και ή φιληδονία.

Στα έργα του Αγίου ή πρώτη διάκριση γίνεται με βάση την προέλευση των παθών. Έχουμε λοιπόν πάθη που προέρχονται από τα “σωματικά αισθητήρια” που γεννούν όπως είδαμε “την φιλοκτημοσύνην και φιλαργυρίαν”. Οι σωματικές αισθήσεις υποκινούνται από “άλλην περιεκτικωτάτην αίσθησιν ένδοθεν, την φαντασία”, όπου γεννώνται άλλες ηδονές και πάθη, όπως ή φυσίωσι και ή αλαζονεία. Υπάρχουν δε και μικτά πάθη που είναι γεννήματα από την αίσθηση και τη φαντασία, όπως είναι ή ανθρωπαρέσκεια, ή κενοδοξία και ή υπερηφάνεια.

Από όλες τις σωματικές αισθήσεις στέκεται ό άγιος στη γεύση.
Αυτή, όταν δεν περιορίζεται στην κάλυψη της αναγκαίας για το σώμα τροφής, καταλήγει, όπως είδαμε, στην γαστριμαργία ή πολυποσία. Από τη γαστριμαργία σαν από βορβορώδη δεξαμενή αναδίδονται βδελυροί κρουνοί που αρδεύουν με πλούσιο υλικό τα σαρκικά και υπογάστρια πάθη, όπως είναι ή πορνεία, ή μοιχεία, ή ακολασία, ή ασέλγεια και “πάσα ή της σαρκός ακαθαρσία”. Αυτά αφού υποδουλώσουν και την ακοή και την δράση και την όσφρηση, καθιστούν ποθεινά τα μυσαρά πράγματα, τα αισχρά λόγια, τα πορνικά άσματα, τα σατανικά χορεύματα, τα μυραλείματα, που υποβοηθούν τις αισχρότητες, τα βδελυρά φτιασιδώματα, τους στολισμούς δια πολυτελών ενδυμάτων και αναδημάτων. Έτσι χάνει τη σοφία ο νους που χορηγεί το άγιο Πνεύμα και κυριεύεται από άνοια. Εγκαταλείπει τον Θεό και γίνεται πλέον κτηνώδης ή δαιμονιώδης. “Νους γαρ αποστάς από του Θεού ή κτηνώδης γίνεται ή δαιμονιώδης. Ταις σαρκικαις έπιθυμίαις έκδοτον εαυτόν ποιεί και μέτρον ηδονής ου γινώσκει”.

Τα πάθη της φαντασίας είναι εκείνα που υποδαυλίζονται από το διάβολο. Τις περισσότερες φορές δεν υποκινούνται από εξωτερικά ερεθίσματα, αλλά κατ’ ευθείαν ο διάβολος ενεργεί δια των οκτώ γνωστών πειρασμών στο χώρο της φαντασίας, χωρίς πολλές φορές να τα συνειδητοποιεί.

Σε μια άλλη κατηγορία ο άγιος εντάσσει τα λεγόμενα ελάχιστα και ασήμαντα πάθη που οδηγούν όμως σε άλλα σοβαρότερα. Π.χ. η ευτραπελία, ή μωρολογία, ή βωμολοχία είναι δυνατόν όχι μόνο να οδηγήσουν την ψυχή σε πιο σοβαρά ολισθήματα, επειδή είναι «υπέκαυμα και προτροπή προς πορνεία», αλλά και τα ίδια, όπως και τα μεγάλα, εμποδίζουν την πνευματική ανάπτυξη της ψυχής και την πορεία της προς την τεθλιμμένη οδό της σωτηρίας.

γ) Συνέπειες των παθών.
Μια οδυνηρή συνέπεια των παθών, που παρατηρείται στη ζωή του ανθρώπου, είναι ή στέρηση της κοινωνίας του με τον Θεό. Ή παράβαση της εντολής του Θεού που διέπραξε τον παλαιό καιρό έγινε πρόξενος παντός θανάτου, της ψυχής και του σώματος, “του κατά τον νυν αιώνα και του κατά την ατελεύτητων εκείνη κόλασιν”.

Και ο κυρίως θάνατος είναι το “διαζευχθήναι την ψυχήν της θείας Χάριτος και τη, αμαρτία συζηγήναι”. Αυτός δε ο θάνατος, ο θάνατος της ψυχής, είναι ή εγκατάλειψη του Θεού. Το αίτιο δε της θείας εγκαταλείψεως δεν έχει τη γένεσή του στον Θεό, αλλά στην αμαρτία. Δηλαδή στην αυτεξουσιότητα του ανθρώπου που ο Θεός ουδέποτε παραβιάζει. “Ημείς ούν έσμέν, φευ, οι του οικείου θανάτου γεννήτορες”, λέει χαρακτηριστικά. Έτσι τονίζεται στα κείμενα του Αγίου, όπως και σ’ όλους τους ανατολικούς Πατέρες, ότι ο θάνατος, ή αμαρτία και οι συνέπειες της δεν έχουν οντολογικό περιεχόμενο, ούτε είναι μία φύση έστω κακή φύση, αλλά ή λανθασμένη προαίρεση του ανθρώπου που έχει φθοροποιές και νεκροποιές συνέπειες στη φύση του, αφού αλόγως αυτονομείται από την αρμονία της καθολικής φύσεως, που διοικείται από τον Δημιουργό. Αλλά και ο σωματικός θάνατος σαν έσχατο καταγώγιο της τραχείας οδού “εις ην εισήγαγεν των ανθρώπων το γένος ή αμαρτία”, αφού προηγουμένως έκανε το σώμα πολύμοχθο, πολύπαθες και φθαρτό, είναι προέκταση της παραβάσεως και επακόλουθο της αμαρτίας. Και αυτόν δεν τον δημιούργησε ο Θεός, αλλά ως συνέπεια και αυτός της θείας ακοινωνησίας παραχωρήθηκε συντηρώντας ή πρόνοια του Θεού το αυτεξούσιο και καταργώντας ταυτοχρόνως την παγίωση και αθανασία του κάκου. Προανήγγειλε όμως αυτόν με το “γη ει και εις γήν απελεύση” και επέτρεψε να συμβεί μη εμποδίζοντας “το εκβησόμενον συν δίκη”.

Όχι μόνον ο θάνατος είναι συνέπεια της παραβάσεως και των απ’ αυτήν εκφυομένων παθών, αλλά και ή επίγειος ζωή. Λέγει χαρακτηριστικά: εξ αιτίας της αμαρτίας “ενεδύθημεν τους δερμάτινους χιτώνας, το νοσηρόν τούτο και θνητό και πολυώδυνο σώμα” και μετοικήσαμε στον πρόσκαιρο τούτο κόσμο και καταδικαστήκαμε να ζούμε “πολύπαθη και πολυσύμφορον βίον”. Και όπως λέγει ό άγιος Γρηγόριος Νύσσης, αφού γυμνωθήκαμε από τα λαμπρά εκείνα ενδύματα “των θείων περιβολών”, ενδυθήκαμε τις εφήμερες τρυφές, τιμές και δόξες της σαρκός.

δ) Ο ρόλος του Σατανά
Κατά τον άγιο ο διάβολος, ο νοητός αρχέκακος όφις, όπως τον ονομάζει, έχοντας αυτομολήσει στην κακία, στερείται της αληθινής ζωής και αφού δικαιως απωθήθηκε απ ‘ αυτήν, γίνεται νεκρό πνεύμα όχι κατ ‘ ουσία, επειδή ή νεκρότης δεν έχει ουσία, αλλά “κατ ‘ αποβολή της όντως ζωής”. Και επειδή “ου κόρον λαμβάνει” την προς την κακία ορμή, καθίστα τον εαυτό του “νεκροποιόν πνεύμα”. Και έτσι απ αρχής είλκυσε με δόλο τον άνθρωπο προς την “οικείαν νέκρωσιν”. Ό ρόλος λοιπόν του διαβόλου έκτοτε είναι να προσεγγίζει τον άνθρωπο και με απατηλές υποσχέσεις να τον απομακρύνει από την αγαθότητα του Θεού και στο μέτρο που τον πείθει να του μεταδίδει στο σώμα και στην ψυχή του τα στοιχεία της νεκροποιού ενεργείας του, που είναι τα πάθη, και δι’ αυτών να οδηγεί τη φύση του στη πολυσύμφορη και νεκροποιό κατάληξη.

Ό άγιος Γρηγόριος ό Παλαμάς από τις προσωπικές του εμπειρίες που έχει για την πολεμική του διαβόλου λέγει, ότι ό σατανάς δεν υπαγορεύει απ ‘ ευθείας την αμαρτία, μάλιστα όταν ο άνθρωπος είναι συνδεδεμένος με την Εκκλησία και τα μυστήρια, αλλά υποκλέπτει “πανούργος” την διάθεση του λέγοντας του ψιθυριστά: Και συ ζώντας μόνος σου χωρίς να παρακολουθείς την Εκκλησία του Θεού, ούτε να προσεχής τον διδάσκαλο της Εκκλησίας, μπορείς να αντιληφθείς το καθήκον και μόνος σου και να μην απομακρύνεσαι από το αγαθό. Έτσι ,σιγά- σιγά τον αποσπά από την θεία επίβλεψη παραδίδοντας τον στα πονηρά έργα και στις πονηρές συνήθειες του κόσμου, όπου οι δαίμονες είναι “κοσμοκράτορες του αιώνος τούτου”. Αυτό το κάνει με μεγαλύτερη βία και μανία στους αγωνιζόμενους, ακόμη και στους υψηλά πνευματικός ισταμένους. Μόνον όταν ασφάλιση κανείς την ψυχή του με ύμνους και προσευχές προς τον Θεό, διδάσκει στον 51ο λόγο του ό άγιος, ό αντίπαλος δεν θα έχει θέση μέσα του. Θα απομακρυνθεί μαζί μ ‘ αυτόν ” και πάσα ή περί αυτόν φατρία των κακών”. Θα κοσμηθεί ή ψυχή από τη συμμετρία, τη σωφροσύνη, τη δικαιοσύνη, την πραότητα και την ταπείνωση και θα συνδέεται δια της αγάπης με τον Χριστό τον βασιλέα της ειρήνης και τους ανθρώπους, ζώντας ειρηνική και αστασίαστη ζωή.

2. ΑΠΑΘΕΙΑ
α) Μετάνοια και πένθος: προϋποθέσεις της απάθειας.

Για να εξέλθει κανείς από τη δουλεία των παθών και να επιστρέψει στην περιοχή της “ελευθερίας της δόξης των τέκνων του Θεού”, χρειάζονται στην αρχή απαραιτήτως ή μετάνοια και το πένθος. Ή μετάνοια είναι ή δυνατότητα που έδωσε ό Θεός στον άνθρωπο σ ‘ αυτή τη ζωή να συνειδητοποίηση την εγκληματική πράξη του, το να εγκατάλειψη δηλαδή τον Δημιουργό του, και να επιστρέψει κοντά του. Εξ άλλου ή προτροπή του Προδρόμου και αυτού του Χριστού στην αρχή κι όλας της δημοσίας δράσεως τους είναι το “Μετανοείτε, ήγγικε γαρ ή βασιλεία των ουρανών”.

Γι` αυτό και σε όλη την πατερική παράδοση ή μετάνοια θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση, αλλά και μόνιμο όπλο της ζωής του Χριστιανού, έως θανάτου για την θεραπεία, την πνευματική κατεύθυνση προς τον Θεό και την τελική άφιξη του σ ‘ Αυτόν. Λέγει σ ‘ ένα λόγο του ο άγιος Γρηγόριος: Ό άνθρωπος που μετανοεί με την ψυχή του δια μεν της αγαθής προαιρέσεως και της αποχής από την αμαρτία φθάνει προς τον Θεό”. Απέχει όμως από την τελική σωτηρία “τυραννούμενος υπό της κακής συνήθειας και των προλήψεων”. Γι` αυτό χρειάζεται ισόβια μετάνοια δια της οποίας αποσπά “την άνωθεν ευσπλαγχνίαν”. Από πουθενά άλλου δεν εξασφαλίζεται ή ελπίδα της σωτηρίας και απαλλαγής από τα πάθη τόσο, όσο από την διαρκή μετάνοια. Σε πολλούς λόγους του ό άγιος είναι προτρεπτικός στα έργα της μετανοίας. Υποστηρίζει δε, ότι μαζί με το πνευματικό πένθος, μπορεί να φτάσει κανείς στα μεγάλα και θαυμαστά επιτεύγματα, που χαρακτηρίζουν τη ζωή των Αγίων.

Το κατά Θεόν πένθος είναι ή μήτρα μέσα στην οποία κυοφορείται και μεταλλάσσεται ή ζωή τής μετανοίας Έχει δυο καταστάσεις: Μια οδυνηρή και μια ευφρόσυνη, απ ‘ τις οποίες χρειάζεται να περάσει ο Χριστιανός για να ζήση την αληθινή ζωή. Ή οδύνη είναι ή επίγνωση του ότι “πολλά πταίομεν” και ή αναγνώριση, κατά την κατόπτευση του εσωτερικοί μας ανθρώπου “του ειδεχθούς προσωπείου”. Αυτό γίνεται αισθητό περισσότερο κατά την ώρα της προσευχής που με κατάνυξη επικαλούμαστε το έλεος του Θεού. Η δε ευφροσύνη που εν συνεχεία αισθανόμαστε είναι ή γνώση τις “θεοφιλούς ενεργείας” που αναδημιουργεί την πεπτωκυία ψυχή και φέρνει τα καρποφόρα δάκρυα τής μετανοίας. Το κατά Θεόν πένθος είναι ή λύπη που αισθάνονται οι γνήσιοι μαθηταί του Χριστού α) για την έκπτωση από το χώρο της απάθειας του παραδείσου στο χώρο του πόνου των παθών, β) για την είσοδο της ψυχής στη γέεννα του πυρός, σε περίπτωση που δεν αξιωθεί της σωτηρίας και γ) για τη στέρηση του όντως αγαθού διδασκάλου Χριστού εξ αιτίας της οικείας γυμνώσεως. Ένδειξη του κατά Θεόν πένθους και της ειλικρινούς μετανοίας είναι ή αυτομεμψία, ή αληθινή ταπείνωση, ή συνεχής κατανυκτική επίκληση του ελέους του Θεού και ή σταθεροποίηση στην αρετή.

β) Κάθαρση των παθών και ή συμβολή του άνθρωπου.

Αν ή μετάνοια και το πένθος οδηγούν στην κάθαρση της ψυχής από τα πάθη, αυτή ή απάθεια είναι έργο της Χάριτος του Θεού. Είναι απαραίτητη όμως και ή συμβολή του ανθρώπου. Είναι αναγκαίος ο αγώνας της ανθρωπινής θελήσεως, ο οποίος ενισχύεται πλουσιοπάροχα από τη θεία Χάρη.
Όταν μια ψυχή ασκείται και αγωνίζεται να απελευθερωθεί από τις προκαταλήψεις αρχίζει σταδιακά να ζει την κάθαρση. Παρατηρεί ο άγιος τρία στάδια καθάρσεως: του αρχαρίου, του μέσου και του τελείου. Στα δύο πρώτα φαίνεται περισσότερο ή αγωνιστικότητα του ανθρώπου και ή έμμεση παρουσία του Θεού. Στο τρίτο γίνεται εμφανής ή παρουσία του Θεού ως επιβράβευση των προτέρων αγώνων του ανθρώπου. “εις μεν τους αρχαρίους”, λέγει, “επιβεβαιώσεις ότι τα διαβήματα των είναι κατά Θεόν, είναι ή απόκτησης της ταπεινώσεως, εις δε τους μέσους ή απομάκρυνσης των πολέμων, εις δε τους τελείους ή μετά περίσσειας απόκτησης του θείου φωτός”.

Πρακτικά ή κάθαρση επιτυγχάνεται με την προσπάθεια να προσέγγιση ο άνθρωπος τον Θεό με την προσευχή, την εξομολόγηση και τη θεία Ευχαριστία. Πριν απ ‘ αυτά χρειάζεται αγώνας επίπονος για να εξέλθει κανείς από το εγώ με διάφορες ταπεινωτικές πράξεις, να εγκατάλειψη τις αισθησιακές απολαύσεις και να καθαρίσει τους λογισμούς που κατακλύζουν και κατακυριεύουν τον νουν. Αυτή ή προσπάθεια ονομάζεται από τον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο “πρώτη απάθεια”, ενώ ή μυστική ένωση με το θείον που είναι ή προσέγγιση του Θεού με τον “κεκαθαρμένον” άνθρωπο ονομάζεται “δευτέρα απάθεια . Για να επέλθει δε ή δεύτερη απάθεια είναι ανάγκη να συντελεστεί ή πρώτη. Οί ασκήσεις νηστεία, κακοπάθεια, αγρυπνία και όλες γενικά οι στερήσεις στη ζωή του Χριστιανού γίνονται επ ‘ ελπίδι της ελεύσεως της ημέρας της απολυτρώσεως και της υποδοχής της αφθαρσίας, “όπου το φθαρτό τούτο ενδύσασθαι δει αφθαρσίαν και το θνητό αθανασίαν”, κατά τον Απόστολο Παύλο. Αυτές ο άγιος τις ονομάζει σωματικές ή εξωτερικές ασκήσεις, όπου σκοπό έχουν να οδηγήσουν την ψυχή στο πένθος και την μετάνοια. Αν όμως παραμείνουν μόνον αυτές χωρίς την εγρήγορση του νοός δεν θα έχουν να προσφέρουν ουσιαστική κάθαρση και ο αγώνας δεν καταξιώνεται και δεν θα μπορεί ο άνθρωπος να απεγκλωβίζεται από τον αισθητό κόσμο, όσο και ενάρετος και αν γίνεται. Είναι απαραίτητη ή εξάσκηση του νοός, που την ονομάζει ο άγιος εσωτερική άσκηση. Αυτή την εσωτερική άσκηση τη θεωρεί πιο αξιόλογη γιατί είναι ή προσπάθεια να μεταστρέψει ό άνθρωπος τον νου του πιέζοντας με ισχυρή βία “το πολυπόρευτον τής διανοίας”, όπως χαρακτηριστικά λέγει, να πλησιάζει νοερά τον Θεό, όπου επιτυγχάνει τα άρρητα, γεύεται τον μέλλοντα αιώνα και γνωρίζει με νοερά αίσθηση ότι χρηστός ό Κύριος. Οπότε επιτυγχάνει τη μακαριά εκείνη κατάσταση που υψώνει τον άνθρωπο πάνω από κάθε επίγειο και κτιστό πράγμα και απελευθερώνοντας τον να πηγάσει εντός του ή μακαριά απάθεια. Όταν μηδέ ειπείς, μηδέ πράξης αισχρό κατά διάνοια και όταν τω ζημιώσαντι ή κακολογήσαντι μη μνησικακήσης και όταν εν τω καιρώ τής προσευχής άυλον και ανείδεον αεί έχεις τον νουν, τότε γνώθι, ότι έφθασες εις το μέτρον της απάθειας και τής τελείας αγάπης”.

Ξεχωρίζει ό άγιος εδώ την αντίληψη των στωικών για την απάθεια που τη βλέπει ενσαρκωμένη στις φιλοσοφικές απόψεις του Βαρλαάμ. Ό Βαρλαάμ δεν έχει ασκητική εμπειρία και πατερική γνώση για την απάθεια, αλλά σαν ψυχρός φιλόσοφος εξάγει την έννοια της απαθείας από την ετυμολογική της σημασία. Απάθεια θεωρεί τη νέκρωση του παθητικού, οπότε προβαίνει σε φυσιολογικό ευνουχισμό των φυσικών δυνάμεων της ψυχής. Ό άγιος Γρηγόριος όμως αναιρώντας την αντίληψη αυτή απαντά ως έξης: “ό φιλόσοφος δια μεν την απάθεια ήκουσε και εφαντάσθη δια δε την αναλγησία (νέκρωσιν) του επιθυμητικού δεν ήκουσε ότι τείνει προς το κακόν και ότι κακίζετε από τούς Πατέρας”. Και αφού αποδεικνύει το γεγονός με πλήθος γραφικών και πατερικών χωρίων προσδιορίζει την ορθόδοξη απάθεια με το εξής απαράμιλλων χωρίον: “Εμείς, φιλόσοφε, δεν διδαχθήκαμε την απάθεια κατ’ αυτόν τον τρόπον, δηλαδή την νέκρωσιν του παθητικού, αλλά την από χειρόνων επί τα κρείττω μετάθεσιν αυτού και την επί τα θεία καθ’ έξιν ενέργεια, αποστρεφομένου (του παθητικού) τελείως τα πονηρά και εστραμμένου προς τα καλά. Και αυτός είναι δι’ ημάς απαθής, ό απομακρύνας τάς πονηράς εξείς και πλουτήσας με τας αγαθάς”.

Δεν μπορούμε επομένως όταν μιλάμε για απάθεια να μιλάμε για καταστροφή των παθών ή κάποια αποβολή ουσιαστικών πραγματικοτήτων, αλλά για μεταστροφή και μετασκευή λειτουργιών των δυνάμεων της ψυχής και αισθήσεων του σώματος του ανθρώπου.

Την απάθεια ό άγιος την ονομάζει “μακάριον πάθος”. “Υπάρχουν”, λέγει, “και πάθη μακάρια και κοιναί ενέργειαι τής ψυχής και σώματος, αι οποίαι δεν προσηλώνουν το πνεύμα εις την σάρκα, αλλά ανυψώνουν την σάρκα πλησίον τής αξίας του πνεύματος και πείθουν και αυτήν να κοιτάξει προς τα άνω. Ποίαι είναι αύταί; Αί πνευματικαί αι οποίαι δεν προχωρούν από το σώμα εις τον νουν, αλλά διαβαίνουν από τον νουν εις το σώμα και δια των ενεργημάτων και παθημάτων τούτων το μετασχηματίζουν προς το καλύτερον και το θεουργούν”. Έχουμε εδώ τη γνωστή έκφραση του Αγίου ότι πραγματικός γνώστης του Θεού είναι εκείνος που “πάσχει τα θεία” και οπωσδήποτε έχει επιθυμητικών “επαινετόν και θείον”.

Εν κατακλείδι θα ήθελα να αναφέρω ότι ή απάθεια δεν είναι εύκολο έργο του καθενός. Κυρίως όταν δεν υπάρχει ένταση και επιμονή στην άσκηση και την προσευχή. Επειδή ό Θεός είναι το “άκρως εφετόν” του καθενός άνθρωπου χρειάζεται ο καθένας μας με μια σοβαρότερη και πιο ενσυνείδητη πνευματική ζωή να αποκτά σταδιακά τις καλές έξεις οδηγούμενος προς την ευαγγελική αγάπη. Ή δε επιμονή των Πατέρων της Εκκλησίας αυτή είναι: το να εργάζεται κανείς έντονα την πρακτική και θεωρητική ζωή που τη μια τη λένε “πρακτική φιλοσοφία” και την άλλη “θεία θεωρία”. Και στο μέτρο των δυνατοτήτων του καθενός και της εργασίας που θα καταβάλει θα ελκυστεί ή Χάρις του Πανάγαθου Θεού για να μεταμόρφωση το εσωτερικό του καθενός και να χαρίσει την μακαριά απάθεια, που ως γνωστόν είναι απαραίτητη προϋπόθεση να καταστήσει τον άνθρωπο δεκτικών της τελείας αγάπης και χωρητικών δοχείων της θεώσεως

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΑΓΙΟΛΟΓΙO 2004
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΆΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΟΥ ΕΝ ΟΛΥΜΠΩ

«Ο Κύριος ο Σωτήρας δεν έφευγε από την ομορφιά αυτού του κόσμου …»: από τα Ημερολόγια της Ιερουσαλήμ του πατέρα Κυπριανού (Kern)

«Ο Κύριος ο Σωτήρας δεν έφευγε από την ομορφιά αυτού του κόσμου …»: από τα Ημερολόγια της Ιερουσαλήμ του πατέρα Κυπριανού (Kern)— anaxoriti

Ο πατήρ Κυπριανός (Kern) (1899-1960) είναι γνωστός στο ρώσο αναγνώστη ως ένας από τους μεγαλύτερους θεολόγους της ρωσικής διασποράς, μαθητής του Μητροπολίτου Αντωνίου (Χραποβίτσκι) και καθηγητής του Θεολογικού Ινστιτούτου του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι. Τα 1928-1930, ακόμα σχετικά νεαρός άνδρας, ο π. Κυπριανός πέρασε δύο χρόνια στην Ιερουσαλήμ, ως επικεφαλής της Ρωσικής πνευματικής αποστολής.

Ωστόσο, «η διοίκησή του» περιορίστηκε από τη συνεχή παρουσία στους Αγίους Τόπους, του Ρώσου Αρχιερέα – Αρχιεπισκόπου Αναστασίου (Gribanovsky), στο μέλλον – του Προκαθημένου της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο εξωτερικό. Το κύριο αποτέλεσμα της διαμονής του πατέρα Κυπριανού στους Αγίους Τόπους έγινε βιβλίο για τον προκάτοχό του και έναν από τους «πατέρες» της ρωσικής Παλαιστίνης – Αρχιμ. Aντωνίνο (Kapustin). Μέχρι σημέρα, αυτή η μονογραφία είναι το καλύτερο από ό, τι είναι γραμμένο για τον π. Αντωνίνο. Τα χρόνια διαμονής του πατέρα Κυπριανού στους Αγίους Τόπους έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας (1917-1948). Έγινε μάρτυρας και μιας από τις πρώτες Ιντιφάντες – της αραβικής εξέγερσης κατά της βρετανικής κυριαρχίας στα 1929,καθώς και της εβραϊκής κατοίκησης των Αγίων Τόπων. Χάρη στη βρετανική κυριαρχία στους Αγίους Τόπους διατηρήθηκε η ρωσική ιδιοκτησία, και ακόμη δεν γινόταν λόγος σχετικά με τη μεταφορά της στη Σοβιετική Ένωση. Μορφωμένοι κληρικοί της ρωσικής αποστολής ήταν σε συνεχή επαφή με πολλούς Ευρωπαίους, οι οποίοι έζησαν στους Αγίους Τόπους. Η Ρωσική Αποστολή στην Ιερουσαλήμ, όπως και η ρωσική μετανάστευση στη Δύση, έγινε μια πραγματική μαρτυρία της Ορθοδοξίας μεταξύ των ετεροδόξων, ως εκ τούτου έγινε πάλι μια αποστολή.
Τα ημερολόγια της Ιερουσαλήμ του π. Κυπριανού τα οποία κρατούσε κατά τη διάρκεια των 1928-1930, πρόσφατα ανακαλύφθηκαν και προετοιμάζονται για δημοσίευση από τον συγγραφέα αυτής της δημοσίευσης. Είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες μαρτυρίες σχετικά με τη ζωή του ίδιου πατρός Κυπριανού, καθώς και για την Παλαιστίνη εκείνης της εποχής.
Προσφέρω στην προσοχή σας τα αποσπάσματα από τα ημερολόγια που ανήκουν στο Σεπτέμβριο-Οκτώβριο του 1929.
Διάκονος Αλέξανδρος Ζανεμονέτς (Παρίσι – Ιερουσαλήμ)[2]
1929.
15/28 Σεπτεμβρίου. Σάββατο.
Ο Μητροπολίτης του Ναζαρέτ Κλέοπα πέθανε ξαφνικά από καρδιακή προσβολή, πιθανώς. Τελέσαμε μνημόσυνο σήμερα το πρωί. Την νεκρώσιμη ακολουθία πήγαν να ψάλλουν τρείς αρχιερείς:ο Σωφρόνιος, ο Βασίλειος και ο Αρίσταρχος.
Θυμήθηκα πως πέρσι το Νοέμβριο, ήμουν για πρώτη φορά στη Ναζαρέτ, και πήγαμε στον + Δεσπότη Κλέοπα. Πρώτα είχαμε στείλει τον π. Σεραφείμ να μάθει αν είναι στο σπίτι, και αν δέχεται (επισκέπτες).

Μπαίνοντας στην αυλή του σπιτιού, αφου ανέβηκα τις σκάλες, βλέπω ο Δεσπότης μας[3],να χαιρετά κάποιον. Αλλά δεν είδα ότι φιλιούνται, και μου φάνηκε ότι ο Δεσπότης μας ευλογεί κάποιον πολύ βρώμικο και ατημέλητα ντυμένο γέρο μοναχό. Νόμιζα ότι ήταν κάποιος прислуживающий καλόγερος. Πλησιάζοντας σ ‘αυτόν, ούτε καν ήξερα ότι είναι ο Μητροπολίτης Ναζαρέτ. Μιλούσαν με τον Δεσπότη στα ελληνικά. Και σ’ εμένα λέει «καλημέρα», και εγω αντί να πάω για ευλογία, του έσφιξα το χέρι και επίσης απάντησα. Όταν έμαθα ποιος ήταν, ήμουν σε τρομερά δύσκολη θέση. Δεν ήξερα τι να κάνω, και πώς, πιο σεβάσμια, να πάρω την ευλογία του φεύγοντας. Αλλά ο μακαριστός Δεσπότης δεν έδωσε καμία προσοχή στην αγένειά μου. Και πώς μπορούσα να καταλάβω αφού ήταν χωρίς την κουκούλα, χωρίς το εγκόλπιο; Ο Θεός ας αναπαύσει την ψυχή του. Χθες στον Δεσπότη ήταν ο Γ.Ν.Φ[αράτζ]. Αυτός και ο Κασίμ Πασά (ο πρώην Τούρκος διοικητής, και τώρα πρόεδρος του Αραβικού executive) ήταν στο Sir Chenceler ’ για να εκφράσουν τα συλλυπητήριά τους για το θάνατο του Clayton ( τότε Γενικού Γραμματέα και στη συνέχεια High Commissioner ’ του Ιράκ), ο οποίος ήταν ένας μεγάλος φίλος των Αράβων. Εξέφρασαν την ελπίδα ότι ο Chenslor θα είναι, όπως και εκείνος, εδώ στους Αγίους Τόπους. Μετά το επίσημο μέρος ο Chenslor προέτεινε σε πιο οικεία μορφή να μιλήσουν «καρδιά με καρδιά»: τί άραγε θέλετε, Άραβες;
Του επεσήμαναν – την ακύρωση της νότας του Balfour. Αλλά αυτό δεν είναι δυνατό, αντιστάθηκε ο Ανώτατος Επίτροπος. Έχει αναγνωριστεί από όλα τα κράτη και ούτω καθεξής, και στη συνέχεια, στην πραγματικότητα, δεν λέει ότι η Παλαιστίνη θα πρέπει να είναι εβραϊκό home, αλλά ότι στην Παλαιστίνη θα είναι το εβραϊκό home! (Sic). Ωστόσο, είπε ότι θα έρθει η Επιτροπή και θα καλοσκεφτεί το έργο. «Θα έρθει ο άρχοντας – ο άρχοντας θα μας κρίνει».
Στη συνέχεια ο Γ.Ν.Φ, ο Nashashibi (ο δήμαρχος και ο εκπρόσωπος των εμπόρων) προκλήθηκαν από τον Κίς Royche με το σκοπό να σταματήσυν το εμπορικό μποϊκοτάζ των Εβραίων και Αράβων. Τον άκουσαν και ο Φαράτζ και ο Nashashibi, σαν ουδέτεροι άνθρωποι, υπέγραψαν την πρόταση του Διοικητή, και οι έμποροι δεν συμφωνούσαν με τίποτα. Ο «Skvoznik-Dmuhanovsky» φώναζε, εξαπτόταν, οι «πηχούλες και σαμοβάρι» παρέμειναν αλύγιστοι κατά το δικό τους…
Χθες, στο Τζαμί του Ομάρ ήταν περίπου εννέα χιλιάδες άτομα. Και πάλι ανήσυχα.
Ο Μητροπολίτης Αντώνιος είπε ότι στην Ορεινή όλο ανησυχούν οι Άραβες, ετοιμάζουν τα όπλα, μετρούν τις δυνάμεις τους.
16/29. Κυριακή[4]
Λειτουργήσαμε στον Άγιο Τάφο τη νύχτα. Πέρασα όλη τη νύχτα από τις 6 μέχρι τις 5. Παρέστη ο Αρχιεπίσκοπος Μiliton Μάνταμπα.
O Μητροπολίτης Κλεόπας πέθανε στο σπίτι, ετοιμάζοντας την εκκλησία. Είτε από ανακοπή καρδιάς, είτε από εγκεφαλική αιμορραγία.
Στις επτά το πρωί, έφυγα στο Abu Ghosh. Από εκεί, με τα πόδια προς Εμμαούς (Kubebeh). Τί καλό ήταν να περνώ μόνος μου το πρωί από λόφους και κοιλάδες. Τα πουλιά τραγουδούν τόσο καλά. Λένε υπάρχουν πολλά θηράματα. Ο ουρανός είναι μπλε, ο ήλιος – λαμπερός, αλλά δεν είναι πνικτικά, επειδή φυσά ελαφρό αεράκι. Σπάνια συναντώ καβάλα στο άλογο ή στο γαϊδουράκι έναν φελλάχο. Χαιρετιζόμαστε, και χωριζόμαστε. Πήγαινα από το Abu Gosh μόλις μια ώρα και σαράντα λεπτά, αλλά χάρη στην άγρυπνη νύχτα (ακόμη και δύο: και την περασμένη δεν κοιμόμουν) «προσεποιεῖτο πορρωτέρω πορεύεσθαι»·[5], αλλά βάσταξαν τα κότσια μου.
Οι Φραγκισκανοί έχουν τάχα μια βασιλική στον τόπο του σπιτιού του Κλέοπα (sic!). Ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο. Και νά ακόμα η αντιλογία, πού βρίσκεται η πραγματική Εμμαούς: είναι το Kubebeh ή το Emvas κοντά στο Latrun, ή η Αμπού Γκος. Η βασιλική είναι μεγάλη, αλλά λίγο κρύα, άδεια. Κατά κάποιο τρόπο, αυτά τα γοτθικά τόξα από γκρι πέτρα και τσιμέντο, χωρίς τοιχογραφίες, εικονοστάσιο και τρούλους μου θυμίζουν ένα υπόστεγο για αεροπλάνα. Πάνω από την κύρια Αγία Τράπεζα υπάρχουν γλυπτές τρεις μορφές στο τραπέζι. Πλατιά, σαρκικά, (φιλόφρονα) γλυκά. Ο Σωτήρας και οι δύο απόστολοι είναι ροδοκόκκινοι. Εδώ είναι θαμμένη η Madame de Nicolay, η οποία θυσίασε στους Φραγκισκανούς αυτή τη γη. Δύο Φραγκισκανοί από την ντόπια σχολή (école séraphique) μιλούσαν πολύ κρύα μαζί μου. Είναι πολύ πιο φανατικοί από όλα τα άλλα τάγματα.
Απ’ αυτούς πήγα στους Λαζαριστές. Καταπληκτικός κήπος, αμπέλι, πάρκο, παρτέρια, και μέσα τις γαζέλες, κουνέλια – με μια λέξη, ο πολιτισμός.
Είναι υπέροχο σπίτι – σανατόριο και άλλο για τις αδελφές. Τα πάντα στο σπίτι είναι φτιαγμένα από το χέρι ενός ανθρώπου, του ιδρυτή και οργανωτή – λαζαριστή P. Wilhelm Műller’a, S.Μ. Το νοικοκυριό, ο κήπος, η φύτευση, ο λαχανόκηπος και ακόμα και η τελευταία βίδα και το σκαμπό στο σπίτι και στην εκκλησία είναι έργα των χεριών του. Εδώ κοντά του βρίσκονται αδελφές, και όλα πάνε και ρέουν με τάξη και ευπρέπεια.
Θαυμάσιος γέρος είναι αυτός ο Π. Muller. Στο λευκό μεταξωτό ράσο, με μπλε μάτια και μακριά λευκή γενειάδα. Είναι από την Κολωνία. Μαλακή, μελωδική φωνή του Ρήνου. Πολύ καλοσύνη και η αγάπη διαφαίνεται από την ομιλία του. Εδώ είναι 29 χρόνια. Μιλήσαμε μαζί του πάνω από μία ώρα,πολύ εγκάρδια, ειλικρινά για τη Ρωσία, για τους Ρώσους προσκυνητές, για τη Γερμανία, για τις ταλαιπωρίες της τώρα που πάσχει, για τους Μπολσεβίκους … Ούτε μια λέξη για τον Πάπα, για τη «σύνδεση», για δόγματα. Τί ωραία! Και οι δύο μας χωρίσαμε πολύ εγκάρδια… Και πόση καλοσύνη και αγάπη. Χαριτωμένος γέρος. Είναι ο πρώτος τέτοιος καθολικός, που βλέπω. Μου έρχεται να τον ονομάσω «πατερούλη» (μπάτιουσσκα, στα Ρωσικά).
Στην Αμπού Γκός κοίταζα την Μονή των βενεδικτινών (κάτω), είχα δείπνο.
Ενδιαφέρον είναι ο supérieur[6]Rev. Maur Massé. Λεπτός, ασπρομάλλης, Breton. Το σπίτι όπως στην Αγγλία. Στην Παλαιστίνη είναι τρία χρόνια. <…>
Το μουσείο, εργαλεία της παλαιολιθικής εποχής, κομμάτια από τα κιονόκρονα, μολύβδινη σαρκοφάγος από τους ρωμαϊκούς χρόνους, που πήρε εντελώς το χρώμα της πέτρας.

Η εκκλησία του XII αιώνα είναι διώροφη. και αυτή και η άλλη είναι τρίκλιτες. Στο κάτω μέρος υπάρχει μια πηγή, που σε κάποια αρχαία χειρόγραφα ονομάζεται «La Fontaine d’Emmaus»[7]. Η απόσταση μέχρι την Αμπού Γκος (δηλαδή Kiriathen Enab) είναι το ίδιο περίπου από την Ιερουσαλήμ ως και μέχρι το Kubebeh, περίπου 60 στάδια. Ο LaGrange τάχα υποθέτει ότι ακριβώς εδώ είναι οι Εμμαούς. Η άνω Εκκλησία έσωσε πολύ αδύνατα αποσπάσματα τοιχογραφιών. Αυτές οι τοιχογραφίες είχαν καλά και προσεκτικά μελετηθεί στο χαρτόνι από κάποιον κόμη Πιέλα. Τα χαρτόνια είναι πολύ ενδιαφέροντα. Ο κύριος βωμός είναι της Ανάστασης. Συμβολικές ζωγραφιές – άγγελος παραμερίζει μια γυναικεία φιγούρα με ένα σπασμένο δόρυ και με μια επιγραφή – «συναγωγή». Ως εκ τούτου, η Εκκλησία καταστρέφει την εβραϊκή «άτεκνη Εκκλησία». Υπάρχουν βυζαντινές τοιχογραφίες εδώ (ωμοφόρια, κλίση της κεφαλής, ζωγραφικές μικρογραφίες), αλλά υπο την επιρροή των γάλλων Σταυροφόρων (κρίνοι των Bourbon, στέμματα των γαλλικών βασιλιάδων). Στην αριστερή πλευρά είναι ενδιαφέροντα αποσπάσματα των τοιχογραφιών της Κοίμησης της Θεοτόκου. Στον τοίχο, κοντά στην είσοδο, υπάρχει μια επιγραφή στην πέτρα για τη δέκατη ρωμαϊκή λεγεώνα (η οποία είχε έδω μια στάθμευση πριν τους Χριστιανούς). Στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα πάνω από την είσοδο στο θόλο ήταν κάποια ελληνική επιγραφή, που προκάλεσε την προσοχή ενός από τους τότε Ορθοδόξους πατριάρχες, και ως εκ τούτου σπασμένη από τον Σέιχ – ένθερμο φανατικό, η πλινθοδομή των δύο νέων πετρών σαφώς μιλάει γι αυτό. Η Kiryat en Enab (πόλη των αμπελώνων) και η Kiryat en Ιαρειμ (πόλη των δασών) ήταν προφανώς κέντρα συνεχώς μεταβαλλόμενων πολιτισμών – εβραϊκού, ρωμαϊκού, χριστιανικού, σταυροφοριακού, αραβικού.

Οπότε υπήρχαν δάση. Πού είναι; Πού είναι η χώρα που ρέει μέλι και γάλα; Πηγαίνοντας πίσω, κάθισα στο αυτοκίνητο ενός γιατρού του πρώην ρωσικού, και τώρα κυβερνητικού, νοσοκομείου. Γνωριστήκαμε. Είναι πολύ συμπαθητικός …
Το βράδυ η αδελφότητα έπινε το τσάι σε μένα. Κατά την βόλτα μου, πολλοί ήρθαν να με συγχαρούν.
Ο Δεσπότης έφυγε για τη Χεβρώνα.

17/30 Δευτέρα. Γιάφα. Ήρθα με τον π. Σεραφείμ. Έβρεξε τώρα (10:00 μ.μ.), η πρώτη ελαφρή βροχή. Πολύ νωρίς!
18/1. X. Γιάφα.
Ήθελα να μείνω μέχρι αύριο, αλλά και πάλι αναμένονται ταραχές. Οι Άραβες βάφουν εβραϊκές ταμπέλες, οι Εβραίοι – αραβικές. Είδα πώς ένας άραβας με την ομπρέλα έσπασε το τζάμι με εβραϊκή επιγραφή σ’ ένα κατάστημα.

Στην αραβική εφημερίδα ανακοινώθηκε ότι αύριο ορίζεται μέρα διαμαρτυρίας ενάντια στον κ. Bentvich (σιωνιστή) για το γεγονός ότι πήρε την εβραϊκή πλευρά στο δικαστήριο. Όλα τα αραβικά καταστήματα πρέπει να είναι κλειστά. Αυτή η διαμαρτυρία είχε ανακοινωθεί σε όλη την Παλαιστίνη. Ήρθα εδώ για να πουλήσω πορτοκάλια. Περίμενα τους εμπόρους σήμερα. Δεν υπάρχει κανείς. Ακόμα φοβούνται να ρισκάρουν. Προς το παρόν τα πορτοκάλια θα ωριμάσουν για τώρα, όμως το shemata μπορεί να είναι πάντα. Δεν υπάρχει καμία πεποίθηση.
Επέστρεψα στην Ιερουσαλήμ πολύ αργά, γιατί τα αυτοκίνητα σταμάτησαν να κυκλοφορούν νωρίτερα από το συνηθισμένο. Στο « Falestin» (№ 3 του 28.IX) πετυχημένες και καυστικές επιθέσεις Αράβων εναντίον των Βρετανών. Για παράδειγμα, δείχνει τα αποτελέσματα της δίκης στα πρόσωπα που φύλαγαν όπλα. Για το ίδιο αδίκημα τον Άραβα καταδικάζουν σε ένα χρόνο φυλάκιση και τον Εβραίο σε πρόστιμο τριών λιρών – ή ένα μήνα φυλάκισης (sic!). Μετά καταδικάστηκαν σε φυλάκιση (σε όλη την Παλαιστίνη) από ένα μήνα έως ένα χρόνο 374 Άραβες και 39 Εβραίοι. Καταδικασμένοι στα DistrictCourts  [8] 85 Άραβες και 14 Εβραίοι, στο ποινικό δικαστήριο επτά Άραβες και ένας Εβραίος (sic!).

Σημειώνεται με ειρωνεία υπό τον τίτλο «Better Late Than Never»[9] ότι ο Ανώτατος Επίτροπος επισκέφθηκε τους Άραβες τραυματισμένους. Γενικά, πιστεύω, ότι η εφημερίδα για την κυβέρνηση έχει τα κακά της. Λένε ότι τον Μητροπολίτη Κλεόπα τον δηλητηρίασαν, αλλά τάχα έκαναν αυτοψία και δεν βρήκαν τίποτα. Λένε,ότι είχε πολλά χρήματα, και ότι εργάστηκε επιμελώς για να εξασφαλίσει στον εαυτό του το πέρασμα στο Πατριαρχείο σε περίπτωση του θανάτου του Κύρ –Δομιανού. Φαίνεται (αποδεικνύεται), ότι ήταν στην εκκλησία, ντυνόταν με μαντία (στολές), αλλά, ένιωσε άσχημα, πήγε σπίτι και πέθανε. Λένε οτι βγήκε πολύ αίμα από το λαιμό του, πριν το θάνατό του.

Ο Μακαριώτατος έχει ήδη ορίσει επίτροπο τον π. Αρχιμανδρίτη Φώτιο. Λένε ότι εκεί θα τον αφήσουν και θα τον χειροτονήσουν επίσκοπο. + Πέθανε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κύρ- Βασίλιος Γ’. Ο Πατριάρχης Ρουμανίας δεν είναι καλά (νεοημερολογίτης!!).

20 Σεπτέμβρη (3.X). Πέμπτη. Πήγαμε στην Ιεριχώ με τον πατέρα Αρχιμανδρίτη Mιλέτιο, Γ.N Χ [αλέμπι] και τον Μίσσα. Εκεί στον κήπο πανωλεθρία, κατάρρευση, δυσμορφία. Βρετανοί στρατιώτες με τα δικά τους, οι Άραβες τα δικά τους. Πολύ βαριά εικόνα.
Στο δρόμο (πήγαμε εκεί απο τον παλιό,τον συντομότερο) θαυμάζαμε τη θέα της Μονής του Χοζεβά. Θα πρέπει να πάω εκεί και να λειτουργήσω.
23 η (6. X) εβδομάδα.
Ο Δεσπότης ακόμα είναι στη Χεβρώνα. Θα μείνει μάλλον ακόμα για 3-4 ημέρες.
Σήμερα δεν λειτούργησα και δεν κύρηξα.
Το απόγευμα πήγα στον Τάφο …

27 (10.X) Πέμπτη. Ο Δεσπότης ακόμα δεν γύρισε από τη Χεβρώνα.
Χθες τελέσαμε την Θεία Λειτουργία, την ημέρα του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Στις εφημερίδες άρχισαν να μιλούν για την αναγνώριση των Σοβιετικών από την Αγγλία. Ο McDonald υπέγραψε. Πρέπει να περιμένουμε πώς θα αντιδράσει η Βουλή. Θέλω να πιστεύω ότι, ακόμη και αν τους αναγνωρίσουν, οι Βρετανοί δεν θα τους αφήσουν εδώ, στην Αίγυπτο, στην Ινδία και ούτω καθεξής.
Στις τρεις πήγα στον πατέρα Αρχιμανδρίτη Αθανάσιο (π[ρώην] ηγούμενο του Μετοχίου στη Μόσχα). Στην Κωνσταντινούπολη εξελέγη Πατριάρχης ο Μητροπολίτης Φώτιος, φαίνεται Δερκοσίας. Να δώσει ο Θεός να είναι Φώτιος της Βασιλεύουσσας στις πονηρές μέρες μας …
Ο Δεσπότης γύρισε στις 6:00 μ.μ..
Πήγαινε για πολύ καιρό στο οικόπεδο, ακούγοντας την εξήγηση του κυβερνητικού supervisor [10].
30 Σεπτεμβρίου. (13.10) εβδομάδα.

Στον Τσίττι[11], πηγαίνοντας στην Ινδία, σταμάτησαν και ζουν εδώ δύο Άγγλοι, ο ένας φαίνεται είναι priest[12]. Είτε ο ένας είτε και οι δύο, είτε τώρα είτε στο μέλλον πρόκειται να γίνουν μοναχοί. Σταμάτησαν εδώ για να γνωριστούν με τον Ανατολικό, Ορθόδοξο μοναχισμό, για να εισάγουν εκεί, στην Ινδία κάποιες νέες μοναστικές Αγγλικανικές Κοινωνίες. Δεν τους έχω δει, αλλά από τα λόγια του Δεσπότη,τον Μίσσα και άλλους ξέρω ότι είναι αγγλοκαθολικοί και θέλουν σ’αυτές τις μελλοντικές κοινότητές τους να καταστήσουν όχι το πνεύμα του προτεσταντισμού ούτε του Αγγλικανισμού, αλλά της Ορθοδοξίας.

Δήθεν συνειδητοποιούν την ακαταλληλότητα και ανεπάρκεια του Προτεσταντισμού για τη θρησκευτική συνείδηση και θρησκευτική κουλτούρα της Ινδίας, και πιστεύουν ότι πρέπει σ’ αυτές τις δικές τους μοναστικές κοινότητες να αφεθεί το Ορθόδοξο πνεύμα. Αλλά την ίδια στιγμή, παίρνουν και θα πάρουν από τους Ινδουιστές και ακόμα από την ινδουιστική θρησκευτική ψυχολογία και τον πολιτισμό. Σε αυτές τις κοινότητες, όπως φαίνεται, θα φορούν πορτοκαλί κοστούμια (το χρώμα των Ινδών μοναχών), θα τρώνε ινδικό φαγητό και ούτω καθεξής. Ένας απ’ αυτούς (ο ιερέας) «τελούσε» στην Μις Carrey στο chapel[13] της την μυσταγωγία, και «λειτουργούσε»… ξυπόλυτος, γιατί έτσι φαίνεται, απαιτεί η ινδική Ψυχολογία.Τ ί άραγε θα είναι αυτές οι κοινότητες; Μήπως κάποιες φακιρικές ή γοτθικές; Δόξα την μακροθυμία σου, Κύριε! Εδω κάτι μυρίζει «dvizhenchestvo ». Αποδεικνύεται, πηγαίνοντας εδώ σταμάτησαν, φυσικά, στο Μετόχειο του Αγίου Σεργίου, στον πατέρα Σέργιο Μπουλγκάκοφ (sic!) Φαίνεται ότι σύντομα, σχεδόν αυτήν την εβδομάδα, θα ξεκινήσουν αυτοί οι Αγγλο-Ορθόδοξοι κύκλοι μας. Ο Τσίττι, ο Μίσσα, ο Α. Petrov πολύ φροντίζουν. Ως εκ τούτου, είναι κάποιο «κίνημα» της Ιερουσαλήμ. Θα δούμε!

Ο Δεσπότης κάπου διάβαζε (νομίζω στο ChurchTimes ) ότι στη Νότια Ινδία σχηματίζεται ένα δήθεν πολύ ισχυρό κίνημα όλων των «εκκλησιών» στο μείγμα και κοινές δραστηριότητες. Τάχα κάτι πετυχαίνουν εκεί, και είτε η Διάσκεψη της Λωζάννης για την «ένωση» είτε ο Μητροπολίτης Θυατείρων Γερμανός από το όνομα της (ή ίσως ακόμη και μόνο από το δικό του όνομα!) εξέφρασε τη χαρά του, το χαιρετισμό, την ενθάρρυνση, και άλλα σ’αυτήν την πρωτοβουλία, και τη συμπάθειά του.

Σ’ αυτό ο San. Duglas τον αντικρούει, καλώντας τον στην σωφροσύνη, και σε πιο νηφάλια άποψη των πραγμάτων. Εδώ ο Daglos δείχνει ότι αυτοί (αγγλοκαθολικοί) σκοπεύουν να δημιουργήσουν γέφυρες μεταξύ Ορθοδοξίας και Προτεσταντισμού, και ο κ. Γερμανός μ’αυτή την δήλωση λειτουργεί ακριβώς στο αντίθετο πνεύμα και το εμποδίζει. Ο Daglos καταλαβαίνει ότι οποιαδήποτε προσπάθεια σε μια τέτοια «ένωση» είναι κακό και ψεύδος, και ο κ. Γερμανός – εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριάρχη – δεν το καταλαβαίνει. Το πνεύμα του μοντερνισμού και του renovationism τους νίκησε όλους. Και οι δικοί μας (τοπικές φωνασκούσες της Ιερουσαλήμ) εκπλήττονται με τις ιστορίες αυτών των Ινδων «μοναχών», για εκείνο το πραγματικά χριστιανικό πνεύμα και τη ζωή εκεί. Ο Β.Β. Zenkovsky πιθανότατα θα ένιωθε εκεί την χάρη του Αγίου Πνεύματος. Την αγρυπνία της Σκέπης της Παναγίας τελέσαμε στον Καθεδρικό Ναό. Αύριο ο Δεσπότης λειτουργεί στη Γεθσημανή, στη Μαρία τη Μαγδαληνή (στην Σκέπη εγκαινιάσαμε αυτήν την εκκλησία.)

1η (14η) Οκτώβριου 1929. Δευτέρα. Ο Δεσπότης λειτούργησε σήμερα, στη Μαρία τη Μαγδαληνή. Εγώ με τον Ιερομόναχο Ιλαρίωνα και έναν ιεροδάκονο στον καθεδρικό ναό. Κήρυξα.

Χθες (λένε κατά το παιχνίδι καρτών), ένας Άραβας μαχαίρωσε τον άλλο. Το σκοτωμένο έφεραν στο νοσοκομείο μας. Ερχόταν μάζα Άραβων. Οι γυναίκες μοιρολογούσαν, γύριζαν μαύρα μαντίλια μπροστά στο πρόσωπο. Βέβαια, διέδωσαν τη φήμη, ότι οι Εβραίοι τον εκδικήθηκαν, επειδή ο σκοτωμένος ήταν Χεβρωνίτης. Ούτος ή άλλως, πάλι είναι ανήσυχα.

Μεθαύριο αναμένουν αραβικές και αντι-κυβερνητικές διαδηλώσεις.

Πρόκειται για το γεγονός ότι το εβραϊκό Νέο Έτος η βρετανική διοίκηση επέτρεψε στους Εβραίους να βάλουν καρέκλες, τραπέζια, να απλώσουν χαλιά στο Τείχος των Δακρύων.Οι Εβραίοι προσεύχονταν εκεί. Λένε ότι ακόμα και κάποιες πόρτες έκλεισαν στο τζαμί του Ομάρ.

Όλα αυτά μαζεύονται και οι Άραβες αποφάσισαν να δράσουν … Στη Λειτουργία στην Γεθσημανή, στην Μαρία Μαγδαληνή, σήμερα ήταν παρόντες ο Τσίττι και οι δύο «ινδοί μοναχοί». Λένε ότι έκαναν το σταυρό τους, μετάνοιες, προσεύχονταν. Φορούσαν λευκές στολές, ζωσμένοι με πορτοκαλί ζωνάρια, και ξυπόλητοι.

Στις 4:00 ήρθαν σε μένα σήμερα ο Τσίττι, ο Mίσσα και ένας από τους ταξιδιώτες. Ήρθαν να συμφωνήσουν σχετικά με το προσκύνημα στο Χοζεβίτη και στο Σαρανταρίο όρος. Φοβάμαι ότι δεν θα μπορέσω. Δεν διαθέτω το χρόνο τον ίδιο καιρό όπως αυτοί. Ο ταξιδιώτης (δεν ήταν ούτε μοναχός ούτε ιερέας, αλλά μόνο ετοιμασμένος γι αυτό) φορούσε μακρύ λευκό χιτώνα (κάτι σαν το Ρωσικό ράσο) από ελαφρύ ύφασμα, αλλά με παπούτσια. Είχε ένα μεγάλο μαύρο καπέλο. Πολύ μαύρος, σγουρός, πολύ ψηλός, όπως εγώ, ή ακόμα υψηλότερος. Φαίνεται είναι εκχριστιανισμένος απο τους Εβραίους. Πάει στην Ινδία με τους συντρόφους του (που δεν έχω δει ακόμα) σε μια εβδομάδα. Σκοπεύει να επισκεφθεί με τον Τσίττι τα μοναστήρια εδώ: του Αγίου Σάββα, του Γερασίμου, του Χοζεβίτη, το Σαρανταρίο όρος κλπ. Μελετά τον Ανατολικό Ορθόδοξο μοναχισμό. Είναι Αγγλοκαθολικός. Περνώντας πραγματικά απο το Παρίσι,έγινε δεκτός πολύ καλά από την «Ακαδημία». Γνωρίζει τον π.Σέργιο Μπουλγκάκωφ… Συμμετείχε στα συνέδρια στο St-Albain. Γνωρίζεται με τη ρωσική εκκλησιαστική ζωή στην dvizhenchesko Ευλογιανική πτυχή.
Ο Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης, Φώτιος είναι σχετικά νέος (50 και κάτι χρονών), μέτριος μοντερνιστής, <…>, και στους Ρώσους φέρνεται καλά (μαρτυρία του Δεσπότη Αθανασίου).
Οκτώβριος 5/ 18 Παρασκευή.
Προχθές ήταν γενική Αραβική απεργία. Όλα τα Αραβικά καταστήματα και επιχειρήσεις (αυτοκίνητα, κ.λπ.) έκλεισαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την παραβίαση από τον High Commissioner ’ (Ύπατο Αρμοστή) το status quo στο Τείχος των Δακρύων. Επέτρεψε στους Εβραίους να βάλουν εκεί τραπέζια, καρέκλες, χαλιά και να ανάψουν κάποια δυο λυχνάρια και να κλείσουν την πόρτα, μέσα απο την οποία οι Άραβες περνούν από το τζαμί. Το θάρρος, αν όχι το θράσος των Αράβων φτάνει ως το σημείο, στον Τύπο και στην Κοινωνία των Εθνών,να απαιτούν αλλαγή του High Commissioner ’, καθώς,μέσω αυτού, παραπονούνται εκεί που πρέπει.
Οι Άραβες έκλεισαν καταστήματα σε ένδειξη διαμαρτυρίας, και οι Εβραίοι- κοιτάζοντάς τους- από φόβο. Ωστόσο,δεν έκλειναν όλοι οι Εβραίοι, αλλά μόνο μερικοί. Και από το βράδυ όλα τα ευραϊκα μαγαζάκια εμπορεύονταν. Στην πόλη περπατούσαν περίπολοι, από δύο, πετούσαν αεροπλάνα, το πρωί πέρασαν με μουσική οι στρατιώτες στην οδο Jaffa . Στην οικοδόμημά μας δεν δουλεύει ούτε ένας Άραβας, αλλά οι Εβραίοι ειδικευμένοι εργαζόμενοι του μπετόν –αρμέ, σκόπιμα ήρθαν στο οικοδόμημα και δούλευαν…
Στη Χεβρώνα ήταν μια υπόθεση κατά το πογκρόμ. Ένα πλούσιο σπίτι, που βρισκόταν μεταξύ του σπιτιού του διοικητή της Χεβρώνας (είναι Ορθόδοξος Άραβας, αλλά είναι παντρεμένος με Καθολική), και του σπιτιού που καταλαμβάνεται από την αστυνομία – καταστράφηκε ολοσχερώς και οι κάτοικοί του (22 άτομα) σκοτώθηκαν. Αναρωτιέμαι πώς αντέδρασε η αστυνομία και ο κυβερνήτης.
Ο νέος Οικουμενικός Πατριάρχης Φώτιος, πρώην Μητροπολίτης Δερκοσσίας, είναι μέτριος μοντερνιστής και έχει θετική στάση προς τους Ρώσους. Για πολύ καιρό ήταν στην υπηρεσία του θείου του Μητροπολίτη στην Kovar. Σπούδασε, εκτός απο την Χάλκη, κάπου στην Ευρώπη. Ενώ ο μακαριστός (+) κυρ Βασίλειος Τρίτος πέθανε, αν δεν κάνω λάθος 93 ετών – αυτός ο Πατριάρχης είναι μόνο 50 ετών. Ο Δεσπότης Αναστάσιος τον χαρακτηρείζει ως έναν από τους καλήτερους γνωστούς του επισκόπους Έλληνες.
Η Προσκόβια Φιόντοροβνα Πετουχόβα (η πρώην επικεφαλής του Μετοχείου του Αλεξάνδρου της παλαιστινιακής κοινωνίας στις «ανασκαφές») θυμάται τον Μακαριώτατο Δομιανό ακόμα σχεδόν αγόρι, όταν ανέβαινε στο Κουβούκλιο για να ανάψει καντήλια.
Ο μακαριστός (+) Μητροπολίτης Κλεόπας μετά την ασθένεια του μακαριώτατου Δομιανού επανειλημμένα στη συνομιλία με τον Γ.Ν.Φαράτζ (πιθανώς λόγω της επιρροής και της θέσης του στην αραβική κοινωνία) ρώτησε: «Άραγε δεν θα μπορούσα να είμαι Πατριάρχης; Άραγε δεν έχω τα δεδομένα;» Ο Γ.Ν.Φ. έλεγε ότι ένιωθε τότε πολύ σε δύσκολη θέση. Επίμονα λένε ότι τον μ. Κλεόπα δηλητηρίασαν… Η αυτοψία, αν και έγινε, αλλά τίποτα δεν έδειξε.
Χθες ήταν η πρώτη συνάντηση για τη Μελέτη της Ορθοδοξίας στο St-George’e[14]. Ο εναρκτήριος λόγος είχε ο Δεσπότης. Στη συνέχεια μίλησαν οι εξωτικοί μοναχοί Ίνδοι. Το κύριο πράγμα ήταν αφιερωμένο στο οργανωτικό σχέδιο και πρόγραμμα. Ήταν κυρίες Αγγλέζες, ο Τσίττι, ο Stewart, οι Markov και οι άλλοι. Δεν ήμουν. Στις 1.30 μμ ο Δεσπότης με ρωτά – «Καλά! Η συνάντηση στους Βρετανικούς δεν σας ενδιαφέρει;»
- «Ναι, θα προσπαθήσω να το αποφύγω, Σεβασμιώτατε».
- «Ω, ξέρετε, θα ήμουν τόσο ευτυχής να ξεφύγω απ’ αυτό … Ξέρετε, είναι το γυναικείο έργο – η θεολογία!»…
Μελέτη της Ορθοδοξίας! Πώς είναι δυνατόν να μάθει κανείς από τις συζητήσεις και την ανταλλαγή απόψεων την ίδια τη ζωή, την ίδια την ουσία της ζωής, τον πυρήνα της. Άραγε θεωρητικά μπορείς να προσεγγίσεις σ’ εκείνο το οποίο οι πατέρες ονόμασαν το πρακτικον των αρετων. Όλες αυτές οι συζητήσεις για την κοσμική θεολογία και την – προεκκλησιαστική πρακτική είναι κάτι απάτη στην ουσία της! Μόνο με την εργασία – το πρακτικον – μπορείς να εισέλθεις σ’ αυτή τη ζωή. Όμως, πιθανώς, είναι πολύ δύσκολο να το κατανοήσουμε. Όλα που είχαμε στο Βελιγράδι, όπως τους ομίλους, σημαντικά απαιτούσαν την ενσάρκωση στη ζωή, τη ζωή με Ορθόδοξο τρόπο, και στη συνέχεια, είτε πήγαν στο «dvizhenchestvo » , δηλαδή στη αδικαιολόγητη και ανεύθυνη ρητορική για την «ορθοδοξία» με καρικατούρες σαν «Ιππότες», στους ομίλους νεολαίας και Ακαθιστους του π. Σεργίου με τσάι και το παίξιμο μουσικής, είτε έφυγε μακριά από όλα αυτά και μπήκε στην εκκλησία, στην ενοριακή ζωή, στην λειτουργική ενσωμάτωση της αναζήτησής τους της Ορθοδοξίας, και οι κύκλοι, αδελφότητες, η θεωρητική γνώση έγινε πράγματι «Nebensache»[15].
Χθες το πρωί (04.17) πέθανε στη Ορεινή η μοναχή Ερμιόνη από καρκίνο. Έπασχε πολύ καιρό, αλλά με υπομονή, ταπεινοφροσύνη και πραότητα, και είχε αληθινά χριστιανική τελευτή. Σήμερα ο Δεσπότης την έψαλλε νεκρώσιμη ακολουθία. Μόλις τώρα στις τρεις γύρισε πίσω. Έθαψαν της. Έθαψαν χωρίς φέρετρο.
Στην Ορεινή και στο Όρος των Ελαιών οργανώθηκε νοσοκομείο και γενικά γιατρική βοήθεια.
9/22 Τρίτη.
Χθες ο Δεσπότης πήγε στη Βελανιδιά(Δρύς) για την γιορτή του Αγίου Αβραάμ. Θα μείνει μερικές μέρες..
Ήδη 14 ημέρες δικάζουν στο ποινικό δικαστήριο στο κτίριο μας τον Σέιχ της Χεβρώνας Χαλέπι Maraκ, τον κορυφαίο αρχηγό του δαρμού των Εβραίων στη Χεβρώνα. Στην είσοδο του δικαστηρίου είναι ένοπλοι στρατιώτες. Πολλά αυτοκίνητα, πλήθη φελάχων, Εβραίων, Αράβων συνωστίζονται εδώ κάτω από τα παράθυρα. Αναμένουν για μια μεγάλη απόφαση, και, εν προκειμένω, την δυσαρέσκεια είτε από μία είτε από την άλλη πλευρά.
Στη Χάιφα, καταδικάστηκαν τρεις σε θάνατο δι ‘απαγχονισμού για σφαγές του Safed.
Περιμένουν τις επιτροπές από την Αγγλία για να διερευνήσουν όλα που έγιναν
Η διάθεση είναι πάλι αισιόδοξη.
Ο Δεσπότης ακόμα είναι στη Χεβρώνα.
11/24 Πέμπτη
Η δίκη για τον σεϊχ συνεχίζεται. Η επιτροπή από την Αγγλία ήρθε πραγματοποιήθηκε το πρώτο meeting.
Μόλις τώρα (στις 9:00 μ.μ.) έφυγε από μένα ο Τσίττι, που κάθισε 2 ώρες και συζητούσε για την Ορθόδοξη κατανόηση των Πατέρων, για τον Χομιακώφ, τον Palmer, τους Έλληνες, την λειτουργική, μοναχούς, κλπ. Το «τρεμοφέγγισμα του φωτός» προσπαθεί να δει.
Πήρα ένα άγγελμα από τη μ. Παύλα, έρχεται την 30 στην Γιάφα. «Είτε θέλει» αυτό είτε «δεν θέλει»;
Πριν από ένα χρόνο, ήμουν στη Μπίτολα. Ένας χρόνος πέρασε. Ψυχή όλη είναι εκεί, το σώμα είναι εδώ. Σκέφτομαι μόνο γι ‘αυτούς, για τους πρώην σερβικούς μου δρόμους. Αν δώσει ο Κύριος – και πότε το θα είναι;!
Οκτώβριος 12/25 Παρασκευή.
Η δίκη του Χαλέμπ Mάρακ έληξε. Καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και 50 αγγλικές στερλίνες. Πολύ ευσπλαχνικά.
Σήμερα το απόγευμα είχα την επίσκεψη των Βενεδικτίνων πατέρων, 4 άτομα … Έλεγαν πολλά για μεγάλο χρονικό διάστημα μάλλον μια-δυο ώρες … Ξεκίνησαν για τα ρωσικά μοναστήρια έμειναν έκπληκτοι ότι η Ρωσία είχε τόσο μεγάλα μοναστήρια, όπως το Βαλαάμ, στο οποίο υπολογιζόταν τεσσεράμισι χιλιάδες μοναχοί ( στην πραγματικότητα, μιάμιση). Ενδιαφέρονται για τους στάρετς, πνευματική καθοδήγση…
Οκτώβριος 15/28 Δευτέρα.
Ο Δεσπότης επέστρεψε το Σάββατο.

Πώς πρέπει να κάθεται ο ησυχαστής στην προσευχή και να μη σηκώνεται γρήγορα. Άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης

Πώς πρέπει να κάθεται ο ησυχαστής στην προσευχή και να μη σηκώνεται γρήγορα. Άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης

Πώς πρέπει να κάθεται ο ησυχαστής στην προσευχή και να μη σηκώνεται γρήγορα

Άλλοτε σε σκαμνί, το πιο πολύ, επειδή είναι κουραστικό· άλλοτε πάλι, πιο σπάνια, σε στρωσίδι προσωρινά, για κάποια άνεση. Πρέπει το κάθισμά σου αυτό να γίνεται με υπομονή, όπως λέει ο Απόστολος: «Να επιμένετε καρτερικά στην προσευχή»(Κολ. 4, 2), και να μην αδημονείς και σηκώνεσαι γρήγορα από τον οδυνηρό κόπο και τη νοερή φωνή και το αδιάκοπο σφίξιμο του νου. Γιατί λέει ο Προφήτης: «Με έπιασαν πόνοι σαν τη γυναίκα που γεννάει»(Ησ. 21, 3).

Αλλά σκύβοντας κατω και μαζεύοντας το νου μεσα στην καρδιά, αν βέβαια αυτή έχει ανοιχθεί, να επικαλείσαι τον Κύριο Ιησού να έρθει να σε βοηθήσει. Αν και θα κουραστούν οι ώμοι σου και συχνά θα πονά το κεφάλι σου, εσύ να έχεις καρτερία σ' αυτά με φιλοπονία και έρωτα, ζητώντας μέσα στην καρδιά σου τον Κύριο. «Η βασιλεία του Θεού ανήκει σ' όσους βιάζουν τον εαυτό τους, και αυτοί την αρπάζουν»(Ματθ. 11, 12).
Με αυτά τα λόγια ο Κύριος υπέδειξε αληθινά να επιμένομε σ' αυτά και σ' αυτούς τους κόπους. Γιατί η υπομονή και η καρτερία σε όλα είναι που γεννούν τους κόπους και του σώματος και της ψυχής.

Πώς πρέπει να λέμε την ευχή

Οι Πατέρες είπαν ως εξής. Άλλος λέει: "Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με", ολόκληρο. Άλλος το μισό: "Ιησού Υιέ του Θεού ελέησόν με", το οποίο είναι ευκολότερο για την αδυναμία του νου. Γιατί ούτε μπορεί κανείς αφεαυτού να επικαλεστεί μυστικά τον Κύριο Ιησού(Α΄ Κορ. 12, 3) μόνος χωρίς τη χάρη του Πνεύματος —τούτο μόνο με το Άγιο πνεύμα γίνεται καθαρά και τέλεια—, αλλά είναι σαν παιδί που ακόμη ψελλίζει, μην μπορώντας να αρθρώσει την ευχή ολοκληρωμένα.
 Δεν πρέπει όμως να αλλάζει συχνά τις επικλήσεις των ονομάτων από ραθυμία, αλλά αραιά για να εξασφαλίζεται η συνέχεια.
Άλλοι τώρα διδάσκουν να λέμε την ευχή με το στόμα, και άλλοι με το νου. Εγώ λέω και με τα δύο. Γιατί άλλοτε αδυνατεί ο νους να τη λέει, από ακηδία, κι άλλοτε το στόμα.
 Γι' αυτό πρέπει να προσεύχεσαι και με τα δύο, και με το στόμα και με το νου, πλην όμως ήσυχα και ατάραχα, για να μην προκαλεί σύγχυση η φωνή στην αίσθηση και στην προσοχή του νου και εμποδίζει. Ώσπου να συνηθίσει ο νους στο έργο αυτό και να προκόψει και να δεχθεί δύναμη από το πνεύμα, ώστε να εύχεται ολικά και με δύναμη. Τότε πιά δε χρειάζεται να μιλάει με το στόμα —εξάλλου ούτε που μπορεί— αλλά αρκείται μόνο να κάνει ολόκληρη την εργασία με το νου.

Πώς πρέπει να κρατάμε το νου

Κατάλαβε ότι κανείς δεν μπορεί να κρατήσει το νου, αν δεν τον κρατήσει το πνεύμα. Γιατί ο νους είναι ακράτητος, όχι από τη φύση του ως αεικίνητος, αλλά γιατί οικειοποιήθηκε την περιπλάνηση από την αμέλειά μας και συνήθισε σ' αυτήν απ' την αρχή. Με την παράβαση δηλαδή των εντολών Αυτού που μας αναγέννησε, χωριστήκαμε από το Θεό και χάσαμε τη νοερή αίσθηση και ένωση που είχαμε μαζί Του.
Αφού ο νους γλίστρησε από κει και χωρίστηκε από το Θεό, σέρνεται παντού σαν αιχμάλωτος. Και δεν είναι δυνατό να σταθεί ο νους με άλλο τρόπο, εκτός αν υποταχθεί στο Θεό και τον σταματήσει Εκείνος και ενωθεί μαζί Του με ευφροσύνη και τον παρακαλεί συνεχώς και με επιμονή και του εξομολογείται κάθε μέρα νοερά όσα φταίει.
 Και ο Θεός συγχωρεί αμέσως τα πάντα σ' εκείνους που ζητούν και επικαλούνται συνεχώς το άγιο όνομά Του με ταπείνωση και συντριβή. Γιατί λέει ο Ψαλμωδός: «Να εξομολογείστε στον Κύριο και να επικαλείστε το άγιο όνομά Του»(Ψαλμ. 104, 1).
Αλλά και η συγκράτηση της αναπνοής με το σφίξιμο του στόματος κρατάει το νου, αλλά μόνο μερικώς και διασκορπίζεται πάλι. Όταν όμως έρθει η ενέργεια της προσευχής, τότε κυρίως αυτή κρατάει το νου κοντά της και τον ευφραίνει και τον απαλλάσσει από την αιχμαλωσία.
Εντούτοις καμιά φορά ενώ ο νους προσεύχεται και μένει μέσα στην καρδιά, η διάνοια περιπλανάται και μελετά άλλα. Αυτή δεν υποτάσσεται σε κανέναν, παρά στους τελείους με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, οι οποίοι έφτασαν στην αρρέμβαστη κατάσταση με τη δύναμη του Ιησού Χριστού.

Πώς πρέπει να διώχνομε τους λογισμούς

Κανείς αρχάριος δε διώχνει ποτέ λογισμό, αν δεν τον διώξει ο Θεός. Μόνο οι δυνατοί μπορούν να τους πολεμήσουν και να τους διώξουν. Αλλά και αυτοί δεν τους διώχνουν μόνοι τους, παρά με τη βοήθεια του Θεού κινούνται και πολεμούν εναντίον τους, όντας ντυμένοι την πανοπλία του Θεού.

Εσύ τώρα, όταν έρχονται οι λογισμοί, να επικαλείσαι πυκνά και επίμονα τον Κύριο Ιησού και θα φύγουν επειδή δεν υποφέρουν την καρδιακή θέρμη που αναπηδά από την προσευχή, φεύγουν σαν να τους καίει φωτιά. «Με το όνομα του Ιησού, λέει ο Ιωάννης της Κλίμακος, μαστίγωνε τους εχθρούς». Γιατί ο Θεός μας είναι φωτιά που κατακαίει(Δευτ. 4, 24· Εβρ. 12, 29) τη μοχθηρία τους.

Ο Κύριος που είναι ταχύς στο να βοηθεί, θα κάνει αμέσως την εκδίκηση εκείνων που φωνάζουν ολόψυχα προς Αυτόν μέρα και νύχτα(Λουκ. 18, 7). Εκείνος πάλι που δεν έχει ενέργεια προσευχής, τους κατατροπώνει με άλλον τρόπο, κάνοντας όπως ο Μωυσής(Εξ. 17, 11). Σηκώνεται δηλαδή όρθιος και απλώνει τα χέρια και τα μάτια στον ουρανό, και ο Θεός τους τρέπει σε φυγή· έπειτα κάθεται πάλι και εξακολουθεί την προσευχή με επιμονή. Αυτόν τον τρόπο μεταχειρίζεται εκείνος που δεν έχει ακόμη δύναμη προσευχής.

Αλλά κι εκείνος που έχει την ενέργεια της προσευχής, όταν πρόκειται για σωματικά πάθη, δηλαδή την ακηδία και την πορνεία, που είναι τα σκληρά και βαρύτερα πάθη, πολλές φορές σηκώνεται και απλώνει προς τον ουρανό τα χέρια του ζητώντας βοήθεια. Αλλά αυτό το κάνει λίγες φορές, από το φόβο της πλάνης, και πάλι κάθεται στην προσευχή, μην τυχόν του φέρει καμία φαντασία ο εχθρός από ψηλά, παρουσιάζοντάς του ομοίωμα τάχα της αλήθειας.

Γιατί το να είναι ο νους και πάνω και κάτω και στην καρδιά και παντού χωρίς να σφάλλει πουθενά, αυτό είναι ιδίωμα μόνο των καθαρών και των τελείων, οι οποίοι μπορούν να τον φυλάξουν χωρίς βλάβη.

Πώς πρέπει να ψάλλομε

Άλλοι λένε λίγο, άλλοι πολύ, άλλοι καθόλου. Εσύ μήτε πολύ να ψάλλεις, γιατί αυτό φέρνει σύγχυση, μήτε καθόλου, γιατί ακολουθεί χαύνωση και αμέλεια. Μιμήσου εκείνους που ψάλλουν λίγο. Γιατί, όπως λένε οι άσοφοι σοφοί, παν μέτρον άριστον. Η πολλή ψαλμωδία είναι των πρακτικών εξαιτίας της άγνοιάς τους και του κόπου τους. Δεν είναι των ησυχαστών, οι οποίοι αρκούνται να προσεύχονται μόνο στο Θεό μέσα στην καρδιά τους και να απέχουν από νοήματα.

Γιατί κατά τον Ιωάννη της Κλίμακος, ησυχία είναι η απόθεση των νοημάτων και των αισθητών και των νοητών. Γιατί όταν ο νους εξαντλήσει όλη τη δύναμή του στην πολλή ψαλμωδία, τότε θα εξασθενίσει και δε θα μπορέσει να προσεύχεται με ένταση και επιμονή. Το περισσότερο διάστημα της νύχτας, λέει ο Ιωάννης της Κλίμακος, να το αφιερώνεις στην προσευχή, ενώ στην ψαλμωδία λίγο. Έτσι οφείλεις να κάνεις και συ.

Όταν στο κάθισμά σου δεις ότι ενεργεί μέσα σου η προσευχή και δεν παύει να κινείται μέσα στην καρδιά σου, μην την αφήσεις και σηκωθείς να ψάλλεις, ως τη στιγμή που θα σε εγκαταλείψει αυτή κατ' οικονομίαν Θεού. Γιατί στην περίπτωση αυτή αφήνεις το Θεό μέσα σου και στέκεσαι και του μιλάς απέξω, πέφτοντας από τα ψηλά στα χαμηλά. Εκτός απ' αυτό, φέρνεις και σύγχυση και ταράζεις το νου στη γαλήνη του.

Γιατί η ησυχία κατά το όνομα έχει και την πράξη, γιατί τη διατηρούμε με ειρήνη και γαλήνη. Ο Θεός είναι ειρήνη πέρα από κάθε σύγχυση και κραυγή. Επίσης, πρέπει και η υμνωδία μας να είναι αγγελική σύμφωνα με το μοναχικό μας πολίτευμα, και όχι σαρκική. Γιατί το να ψάλλομε δυνατά, είναι σύμβολο της νοερής κραυγής και μας δόθηκε για τη ραθυμία και απαιδευσία μας, για να επιστρέφομε στα αληθινά.

Σ' εκείνους δηλαδή που δεν γνωρίζουν την προσευχή, η οποία είναι πηγή αρετών κατά τον Ιωάννη της Κλίμακος, και ποτίζει σαν φυτά τις ψυχικές δυνάμεις, σ' αυτούς αρμόζει να ψάλλουν πολύ και χωρίς μέτρο και να έχουν πάντοτε μεγάλη ποικιλία και ποτέ να μη σταματούν, μέχρις ότου από την πολλή και επίπονη πράξη προκόψουν στη θεωρία και βρουν τη νοερά προσευχή να ενεργεί μέσα τους. Γιατί άλλη είναι η πράξη της ησυχίας και άλλη του κοινοβίου.

Ο καθένας εκεί που καλέσθηκε, εκεί ας μένει(Α΄ Κορ. 7, 24), και θα σωθεί. Γι' αυτό φοβούμαι να γράψω, εξαιτίας των πιο αδύνατων, που σε βλέπω να ζεις ανάμεσά τους. Όποιος πάσχει στην προσευχή, σύμφωνα με όσα άκουσε και έμαθε, χάνεται, καθώς δεν έχει άνθρωπο να τον οδηγεί. Ενώ εκείνος που γεύθηκε τη θεία χάρη, οφείλει να ψάλλει με μέτρο, κατά τους Πατέρες, και να ασχολείται τον περισσότερο καιρό με την προσευχή.

Κι όταν τον πιάνει η ραθυμία, να ψάλλει ή να διαβάζει τα πρακτικά κεφάλαια των Πατέρων. Γιατί το πλοίο δε χρειάζεται τα κουπιά όταν ο αέρας φουσκώνει τα πανιά του και ο άνεμος είναι ο κατάλληλος για να σχίζει ανάλαφρα την αλμυρή θάλασσα των παθών, και μόνο όταν σταματήσει το τραβούν με τα κουπιά ή με τη βάρκα.

Αν τώρα κάποιοι προτείνουν με εριστική διάθεση τους αγίους Πατέρες ή μερικούς μοναχούς από εδώ, ότι έκαναν ολονύκτια ορθοστασία και ακατάπαυστη ψαλμωδία, σ' αυτούς δίνομε απόκριση από τις Γραφές, ότι δεν είναι όλα σε όλους τέλεια, επειδή τους λείπει ο ζήλος και στερούνται τη δύναμη.

Αλλά τα μικρά δεν είναι οπωσδήποτε μικρά για τους μεγάλους, και τα μεγάλα για τους μικρούς δεν είναι οπωσδήποτε τέλεια. Ενώ οι τέλειοι τα εκτελούν όλα με ευκολία. Δεν είναι βέβαια πάντοτε όλοι, τώρα ή στην παλιά εποχή, πρακτικοί. Ούτε όλοι βάδισαν ή κράτησαν μέχρι το τέλος τον ίδιο δρόμο. Πολλοί από την πρακτική ήρθαν στη θεωρία και αναπαύθηκαν αφήνοντας τα πάντα και σαββατίζοντας σύμφωνα με τον πνευματικό Νόμο.

Ευφραίνονταν μόνο με το Θεό, χορτασμένοι από τη θεία απόλαυση, και δεν τους επέτρεπε η χάρη να ψάλλουν ή να μελετούν κάτι άλλο· βρίσκονταν πάντοτε σε έκπληξη, μέχρι τον κατάλληλο καιρό, έχοντας φτάσει εν μέρει το τελειότατο απ' ό,τι μπορεί να επιθυμήσει κανείς, σαν προκαταβολή της αιώνιας μακαριότητας.

Άλλοι σώθηκαν αφού παρέμειναν ως το τέλος, μέχρι το θάνατό τους, στο πρακτικό στάδιο, περιμένοντας την ανταπόδοση στον μέλλοντα αιώνα. Μερικοί βεβαιώθηκαν κατά το θάνατό τους και τα σώματά τους ευωδίασαν μετά θάνατον σε ένδειξη της σωτηρίας τους· είχαν βέβαια τη χάρη του βαπτίσματος όπως όλοι, αλλά εξαιτίας της αιχμαλωσίας και της άγνοιας του νου τους δεν την κοινώνησαν μυστικά όσο ήταν ακόμη στη ζωή.

Άλλοι ευδοκιμούν και στα δυο, στην ψαλμωδία και στην προσευχή, και έτσι ζουν, έχοντας πλούσια τη χάρη και αεικίνητη και ποτέ δεν εμποδίζονται από τίποτε. Άλλοι κράτησαν μέχρι τέλους κυρίως την ησυχία, όντας απλοϊκοί, και περιορίζονταν μόνο στην προσευχή, κάνοντας πάρα πολύ καλά, μόνοι ενωμένοι με μόνο το Θεό. Γιατί οι τέλειοι, όπως είπαμε, όλα τα μπορούν με τη χάρη του Χριστού, που τους ενδυναμώνει(Φιλιπ. 4, 13). Σ' Αυτόν ανήκει η δόξα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

Τί να πω για την κοιλιά, τη βασίλισσα των παθών; Αν μπορέσεις να τη νεκρώσεις και να την κάνεις σαν μισοπεθαμένη, μην υποχωρήσεις. Εμένα, αγαπητέ, με έχει κατακυριέψει και την λατρεύω σαν δούλος της και συνθηκολογημένος μαζί της, αυτή η συνεργός των δαιμόνων και η κατοικία των παθών. Είναι αυτή που προκαλεί την πτώση μας, αλλά και την έγερσή μας όταν πειθαρχεί. Από αυτή έχομε ξεπέσει τόσο από το πρώτο, όσο κι από το δεύτερο θεϊκό μας αξίωμα. Αφού δηλαδή καταστράφηκε το αρχικό θεϊκό αξίωμά μας, ανακαινιστήκαμε πάλι με τη χάρη του Χριστού.

Και να τώρα πάλι έχομε ξεπέσει από το Θεό, επειδή αμελήσαμε τις εντολές που διατηρούν και αυξάνουν τη χάρη με την προκοπή μας, ακόμη κι αν από άγνοια υπερηφανευόμαστε και νομίζομε ότι είμαστε με το Θεό. Τα σώματα έχουν πολλές διαφορές στην τροφή, όπως έχουν πει οι Πατέρες. Άλλος έχει ανάγκη από πολλή τροφή, άλλος από λίγη για τη διατήρηση της φυσικής δυνάμεώς του, κι ο καθένας τρώει ανάλογα με τη δύναμη και τη σωματική του κατάσταση.

Ο ησυχαστής όμως πρέπει να περνά πάντοτε με στέρηση και να μη χορταίνει. Γιατί όταν βαρύνει το στομάχι, θολώνει ο νους και έτσι ούτε την προσευχή μπορεί να λέει δυνατά και καθαρά. Αλλά από τη χώνευση των πολλών φαγητών νυστάζει και θέλει να κοιμηθεί γρήγορα, οπότε πάρα πολλές φαντασίες ορμούν στο νου κατά τον ύπνο. Για εκείνον λοιπόν που θέλει να σωθεί και βιάζει τον εαυτό του για τον Κύριο να ζει ησυχαστικά, αρκεί νομίζω μιά λίτρα ψωμί και τρία ή τέσσερα ποτήρια νερό και κρασί την ημέρα. Από τα φαγητά που βρίσκονται, να τρώει την κατάλληλη ώρα λίγο απ' όλα, χωρίς να χορταίνει.

Ενεργώντας έτσι σοφά στο θέμα αυτό, θα μπορέσει ν' αποφύγει την υπερηφάνεια, αφού θα τρώει απ' όλα, αλλά και δε θα σιχαθεί τα έργα του Θεού, τα "καλά λίαν"(Γεν. 1, 31), και θα τον ευχαριστεί για όλα. Αυτή είναι η διάκριση των φρονίμων. Για τους ασθενείς όμως στην πίστη και στην ψυχή, η αποχή από τα φαγητά είναι συμφερότερη· σ' αυτούς ο Απόστολος παραγγέλλει να τρώνε χορταρικά(Ρωμ. 14, 2), αφού δεν πιστεύουν ότι θα φυλαχθούν από το Θεό.

Τί να σου πω, που ζήτησες κανόνα και βάρος πολύ, ενώ είσαι γέρος; Δεν μπορούν οι νέοι να κρατήσουν με ζύγι και μέτρο, και πώς θα μπορέσεις εσύ; Πρέπει να κρατάς την ελευθερία σου σε όλα, όταν τρώς κάτι. Αν όμως νικιέσαι, να μετανοείς και να ξαναεπιχειρήσεις, και μην πάψεις να κάνεις έτσι πάντοτε, όταν πέφτεις δηλαδή να σηκώνεσαι κατηγορώντας πάντοτε τον εαυτό σου και όχι άλλον, και θα βρεις ανάπαυση, κερδίζοντας σοφά τη νίκη με πτώσεις, κατά τη Γραφή. Αλλά μην παραβαίνεις τον όρο που σου έθεσα και αυτό σου αρκεί. Γιατί τίποτε δε δυναμώνει το σώμα τόσο, όσο το ψωμί και το νερό.

Γι' αυτό έλεγε ο Προφήτης, παραβλέποντας όλα τ' άλλα: «Υιέ ανθρώπου, θα φας το ψωμί σου με το ζύγι και θα πιεις το νερό με μέτρο»(Ιεζ. 4, 16). Το φαγητό έχει τρεις όρους: εγκράτεια, αυτάρκεια και κόρο. Εγκράτεια είναι να πεινάς μετά το φαγητό. Αυτάρκεια είναι μήτε να πεινάς μήτε να νιώθεις βάρος. Κόρος δε, να νιώθεις λίγο βάρος μετά το φαγητό. Να χορτάσεις τώρα, και να συνεχίσεις να τρως, αυτό είναι η θύρα της γαστριμαργίας, από την οποία μπαίνει η πορνεία. Εσύ, έχοντας καλά αυτά υπόψη σου, διάλεξε το κατά τη δύναμή σου καλύτερο, χωρίς να ξεπερνάς τους όρους. Γιατί μόνον οι τέλειοι μπορούν κατά τον Απόστολο και να πεινούν και να χορταίνουν και να είναι σε όλα δυνατοί (Φιλιπ. 4, 12).

Περί πλάνης και διαφόρων ζητημάτων

Πρόσεξε τί θέλω να γνωρίζεις με ακρίβεια περί της πλάνης, ώστε να φυλάγεσαι απ' αυτήν, μην τυχόν από άγνοια πάθεις μέγιστη βλάβη και χάσεις την ψυχή σου. Το αυτεξούσιο του ανθρώπου εύκολα κλίνει σε κοινωνία με τους δαίμονες, και μάλιστα των ανθρώπων εκείνων που δεν έχουν πείρα, και είναι σαν να κυβερνιούνται από αυτούς.

Γιατί κοντά και γύρω στους αρχαρίους και τους ιδιόρρυθμους περιφέρονται οι δαίμονες ετοιμάζοντας παγίδες λογισμών και λάκκους πτώσεων και όλεθρο διά μέσου φαντασιών. Η πόλη τους δηλαδή βρίσκεται κάτω από την εξουσία των βαρβάρων. Και δεν πρέπει να απορούμε αν κάποιος πλανήθηκε, ή έχασε το νου του, ή δέχθηκε ή δέχεται πλάνη, ή βλέπει πράγματα ξένα προς την αλήθεια, ή λέει από απειρία και άγνοια πράγματα που δεν πρέπει.

Γιατί πολλές φορές κάποιος μιλώντας από αμάθεια για την αλήθεια, και λέγοντας χωρίς να καταλάβει άλλ' αντ' άλλων, δε γνωρίζει να πει τα ορθά, κι έτσι τάραξε πολλούς και με την ανοησία του προκάλεσε ντροπή και γέλια σε βάρος των ησυχαστών. Δεν είναι θαυμαστό να πλανηθεί κάποιος αρχάριος και ύστερα από πολλούς κόπους· αυτό έγινε σε πολλούς και τωρινούς και παλιούς που αναζητούσαν το Θεό.

Η μνήμη του Θεού, δηλαδή η νοερά προσευχή, είναι υψηλότερη απ' όλες τις πνευματικές εργασίες. Αυτή είναι η κεφαλή των αρετών, επειδή είναι αγάπη Θεού. Κι εκείνος που θέλει να πλησιάσει στο Θεό με αναίδεια και θρασύτητα, και βιάζεται να τον ομολογεί καθαρά και να τον αποκτήσει μέσα του, εύκολα θανατώνεται από τους δαίμονες αν το επιτρέψει ο Θεός, γιατί ζήτησε με τόλμη και αυθάδεια όσα δεν ταιριάζουν στην κατάστασή του κι επιδίωξε με αλαζονεία να τα επιτύχει πρόωρα.

Πολλές φορές όμως ο Κύριος, ενώ μας βλέπει τολμηρούς στα μεγάλα και υψηλά, μας σπλαχνίζεται και δε μας παραχωρεί στον πειρασμό, για να αντιληφθεί καθένας μόνος του την υπερηφάνειά του και να μετανοήσει προτού γίνει όνειδος και περίγελως των δαιμόνων και άξιος να τον κλαίνε οι άνθρωποι, και μάλιστα εκείνος που επιζητεί με μακροθυμία και ταπείνωση και, το μεγαλύτερο, με υποταγή και ερώτηση των εμπείρων αυτό το θαυμαστό έργο, μην τυχόν αντί σιτάρι θερίσει χωρίς να καταλάβει αγκάθια και αντί γλυκύτητα πίκρα, και αντί σωτηρία βρει την απώλειά του.

Γιατί μόνον οι δυνατοί και τέλειοι μπορούν να μονομαχούν πάντοτε με τους δαίμονες και να υψώνουν εναντίον τους το ξίφος του Πνεύματος, δηλαδή το λόγο του Θεού(Εφ. 6, 17). Οι αδύνατοι και αρχάριοι έχουν σαν οχυρό τους τη φυγή, με ευλάβεια και φόβο, αποφεύγοντας τον πόλεμο και μη τολμώντας πρόωρα, κι έτσι ξεφεύγουν το θάνατο.

Εσύ λοιπόν, αν ησυχάζεις σωστά, προσδοκώντας να είσαι μαζί με το Θεό, ποτέ να μην παραδεχθείς ό,τι και αν δεις αισθητό ή νοερό, εξωτερικά ή εσωτερικά, ακόμα και οπτασία Χριστού, ή δήθεν Αγγέλου, ή μορφή Αγίου, ή να φαντάζεσαι φως με το νου σου ή να δίνεις σ' αυτόν σχήμα. Γιατί κι ο ίδιος ο νους έχει από τη φύση του τη δύναμη της φαντασίας και εύκολα μπορεί να σχηματίζει τις μορφές όσων επιθυμεί, σ' εκείνους που δεν τον προσέχουν ακόμα με ακρίβεια, και προκαλεί βλάβη και στον εαυτό του.

Ακόμη και η μνήμη των αγαθών ή των κακών, συνηθίζει να δίνει ξαφνικά μορφή στην αίσθηση του νου και να οδηγεί στη φαντασία, οπότε ένας τέτοιος γίνεται μόνος του φανταστής και όχι ησυχαστής. Γι' αυτό πρόσεχε μη συγκατατεθείς και πιστέψεις αμέσως κάτι τί, ας είναι και αγαθό, προτού το εξετάσεις πολύ και ρωτήσεις τους έμπειρους, για να μη βλαφθείς. Σ' αυτό το πράγμα να είσαι διστακτικός κρατώντας πάντοτε το νου σου χωρίς χρώμα, χωρίς μορφή, χωρίς σχήμα.

Πολλές φορές κάτι που έστειλε ο Θεός για δοκιμή και ως στεφάνι, πολλούς τους έβλαψε. Γιατί ο Κύριος μας θέλει να δοκιμάζει το αυτεξούσιό μας, προς τα που κλίνει. Εκείνος που είδε κάτι με τη διάνοια ή με την αίσθησή του, ακόμη κι αν προέρχεται από το Θεό, και το δεχθεί χωρίς τη γνώμη των εμπείρων, εύκολα πέφτει ή θα πέσει σε πλάνη ως εύπιστος.

Ο αρχάριος πρέπει να προσέχει στην καρδιακή ενέργεια που είναι απλανής, κι όλα τα άλλα να μην τα παραδέχεται μέχρις ότου ειρηνεύσει από τα πάθη. Γιατί ο Θεός δεν αγανακτεί εναντίον εκείνου που προσέχει με ακρίβεια τον εαυτό του, από το φόβο της πλάνης, ακόμη και αν αυτός δε δεχθεί εκείνο που του έστειλε, χωρίς να ερωτήσει και να ερευνήσει πολύ· μάλλον τον επαινεί ως σοφό, αν και εναντίον μερικών αγανάκτησε.

Δεν πρέπει όμως όλους να τους ερωτά, παρά ένα, που να του έχουν εμπιστευθεί την καθοδήγηση και άλλων και να έχει ζωή που αστράφτει από αρετή, φτωχό αλλά που να κάνει πλούσιους πολλούς, κατά τη Γραφή(Β΄ Κορ. 6, 10). Γιατί πολλοί άπειροι έβλαψαν πολλούς ανόητους, των οποίων θα έχουν το κρίμα μετά θάνατον. Δεν ταιριάζει σ' όλους να οδηγούν άλλους, αλλά σ' εκείνους που δόθηκε η θεία διάκριση, η οποία ονομάζεται από τον Απόστολο "διάκρισις πνευμάτων"(Α΄ Κορ. 12, 10) και ξεχωρίζει το χειρότερο από το καλύτερο με τη μάχαιρα του λόγου.

Ο καθένας έχει δική του γνώση και διάκριση, φυσική ή πρακτική ή από μάθηση, δεν έχουν όμως όλοι τη διάκριση του Πνεύματος. Γι' αυτό έλεγε ο σοφός Σειράχ: «Οι φίλοι σου, με τους οποίους θα ειρηνεύεις, να είναι πολλοί, οι σύμβουλοί σου όμως ένας στους χίλιους»(Σ. Σειρ. 6, 6). Και δεν είναι μικρός ο αγώνας να βρείς οδηγό που δεν πλανάται και στα έργα και στα λόγια και στα νοήματα.

Ο απλανής οδηγός φαίνεται από το αν η ζωή του και η φρόνησή του συμφωνεί με τις μαρτυρίες των θείων Γραφών κι αν είναι μετριόφρων. Και δεν είναι λίγη η βία που χρειάζεται για να φτάσει κανείς φανερά την αλήθεια και να καθαρθεί από ό,τι είναι αντίθετο στη χάρη. Γιατί ο διάβολος συνηθίζει να παρουσιάζει την πλάνη του με το σχήμα της αλήθειας, και μάλιστα στους αρχαρίους, μετασχηματίζοντας τα πονηρά του σχέδια σε πνευματικά.

Γι' αυτό το λόγο, εκείνος που αγωνίζεται να φτάσει στην καθαρή προσευχή, οφείλει να πορεύεται μέσα στην ησυχία, με μεγάλο τρόμο και πένθος και με ερώτηση των εμπείρων για να τον οδηγούν να κλαίει πάντοτε για τις αμαρτίες του, να λυπάται και να φοβάται μήπως κολαστεί ή χάσει το Θεό και χωριστεί από Αυτόν τώρα ή στο μέλλον.

Όταν λοιπόν δει ο διάβολος κάποιον να ζει μέσα στο πένθος, δε μένει εκεί, γιατί δειλιάζει την ταπείνωση που προξενείται από το πένθος. Αν όμως δει κάποιον να φαντάζεται με υπερηφάνεια ότι θα φτάσει τα υψηλά, έχοντας πόθο σατανικό και όχι αληθινό, τότε εύκολα τον πιάνει στα δίχτυα του σαν υπηρέτη του.

Γι' αυτό είναι πολύ μεγάλο όπλο να κρατά κανείς την προσευχή και το πένθος, για να μην πέφτει από τη χαρά της προσευχής στην υπερηφάνεια, αλλά να προτιμά τη χαρμολύπη κι έτσι να μένει αβλαβής. Γιατί η απλανής προσευχή, η θέρμη δηλαδή μαζί με την προσευχή του Ιησού, ο οποίος έβαλε φωτιά στη γη της καρδιάς μας(Λουκ. 12, 49), είναι που κατακαίει τα πάθη σαν αγκάθια και προκαλεί στην ψυχή ευφροσύνη και ιλαρότητα· και αυτή δεν έρχεται ούτε από δεξιά, ούτε από αριστερά, ούτε από πάνω, αλλά αναβλύζει στην καρδιά σαν πηγή νερού από το ζωοποιό πνεύμα. Αυτή μονάχα πόθησε να βρεις και να αποκτήσεις μέσα στην καρδιά σου, κρατώντας πάντοτε το νου σου χωρίς φαντασίες και γυμνό από νοήματα και λογισμούς· και μη φοβάσαι.

Εκείνος που είπε: «Έχετε θάρρος, εγώ είμαι· μη φοβάστε»(Ματθ. 14, 27), Αυτός είναι μαζί μας (τον οποίο παρακαλούμε να μας υπερασπίζει πάντοτε), και δεν πρέπει να δειλιάζομε ή να στενάζομε όταν επικαλούμαστε το Θεό.

Αν τώρα είναι και μερικοί που παρεξέκλιναν και βλάφθηκαν τα μυαλά τους, πρόσεξε ότι το έπαθαν αυτό από ιδιορρυθμία και υψηλοφροσύνη. Γιατί εκείνος που αναζητεί το Θεό με υποταγή και ερώτηση των άλλων και ταπεινοφροσύνη, δε θα βλαφθεί ποτέ, με τη χάρη του Χριστού, ο οποίος θέλει όλοι οι άνθρωποι να σωθούν(Α΄ Τιμ. 2, 4).

Κι αν συμβεί κάποιος πειρασμός, γίνεται για δοκιμή και στεφάνι και επισύρει γρήγορα τη βοήθεια του Θεού που τον παραχώρησε, με τρόπους που γνωρίζει Αυτός. Εκείνον που ζει ορθά και ενεργεί άμεμπτα και απέχει από ανθρωπαρέσκεια και υψηλοφροσύνη, ακόμη κι αν προκαλέσει εναντίον του αναρίθμητους πειρασμούς όλη η φάλαγγα των δαιμόνων, δε θα τον βλάψει, όπως λένε οι Πατέρες. Εκείνοι όμως που πορεύονται με αυθάδεια και σύμφωνα με τη δική τους κρίση, αυτοί εύκολα υφίστανται βλάβη.

Γι' αυτό ο ησυχαστής πρέπει πάντοτε να κρατά τη βασιλική οδό. Γιατί την υπερβολή στο κάθε τί, συνήθως την ακολουθεί εύκολα η υπερηφάνεια, την οποία διαδέχεται η πλάνη. Να κρατάς την ανάσα του νου, σφίγγοντας λίγο κατά την προσευχή το στόμα, κι όχι την ανάσα της μύτης, όπως κάνουν οι αμαθείς, για να μη βλαφθείς φουσκώνοντας.

Οι αρετές της ησυχίας είναι τρεις, και πρέπει να τις τηρούμε με ακρίβεια και να εξετάζομε κάθε στιγμή αν βαδίζομε διαρκώς στη γραμμή τους, μην τυχόν παρασυρόμαστε από τη λησμοσύνη και βαδίζομε έξω απ' αυτές. Και είναι οι εξής: η εγκράτεια, η σιωπή και η αυτομεμψία, δηλαδή η ταπείνωση. Είναι περιεκτικές αρετές και υποστηρίζουν η μία την άλλη, κι από αυτές γεννιέται η προσευχή κι ολοένα αυξάνει.

Η αρχή της χάρης στην προσευχή παρουσιάζεται σε μερικούς με διάφορες μορφές και με πολλούς τρόπους παρατηρείται και αναγνωρίζεται η κατανομή των χαρισμάτων του Πνεύματος, σύμφωνα με το θέλημά Του, όπως λέει ο Απόστολος(Εβρ. 2, 4), ώστε να φαίνεται και σ' εμάς κατά το παράδειγμα του προφήτη Ηλία του Θεσβίτη(Γ΄ Βασ. 19, 11-12).

Σε μερικούς δηλαδή, έρχεται σαν φοβερός άνεμος που διαλύει βουνά παθών και συντρίβει πέτρες, δηλαδή τις σκληρές καρδιές, έτσι ώστε από το φόβο η σάρκα καθηλώνεται και γίνεται νεκρή. Σε άλλους παρουσιάζεται στην αρχή σαν σεισμός, δηλαδή αγαλλίαμα στα σπλάχνα (το οποίο και σκίρτημα έχουν πει καθαρότερα οι Πατέρες), άυλο και ουσιώδες· γιατί το ανούσιο είναι ανυπόστατο και ανύπαρκτο.

Σε άλλους τέλος, και μάλιστα σ' εκείνους που πρόκοψαν στην προσευχή, ο Θεός ενεργεί σαν απαλή και ειρηνική αύρα φωτός, καθώς μέσα στην καρδιά τους, όπως λέει ο Απόστολος(Εφ. 3, 17), κατοίκησε ο Χριστός και φανερώνεται μυστικά με τη χάρη του Πνεύματος. Γι' αυτό έλεγε ο Θεός στον Ηλία στο όρος Χωρήβ, ότι «ο Κύριος δεν είναι ούτε στο φοβερό άνεμο, ούτε στο σεισμό (δηλαδή στις μερικές ενέργειες των αρχαρίων), αλλά σε απαλή αύρα φωτός, εκεί είναι ο Κύριος»(Γ΄ Βασ. 19, 11-12). Μ' αυτό μας υπέδειξε την τελειότητα της προσευχής.

Τί θα κάνει κανείς όταν ο δαίμονας μετασχηματίζεται σε άγγελο φωτός(Β΄ Κορ. 11, 14) και παραπλανά τον άνθρωπο;

Γι' αυτό έχει ανάγκη ο άνθρωπος από μεγάλη διάκριση, για να γνωρίζει καλά τη διαφορά του καλού και του κακού. Μην παραδέχεσαι λοιπόν γρήγορα τα φαινόμενα από ελαφρότητα, αλλά να μένεις βαρύς και ύστερα από πολλή δοκιμασία να κρατάς το καλό και να απορρίπτεις το κακό(Α΄ Θεσ. 5, 21-22). Οφείλεις να δοκιμάζεις και να διακρίνεις τα πράγματα, και τότε να πιστεύεις.

Πρέπει να γνωρίζεις ότι είναι φανερές οι ενέργειες της χάρης, τις οποίες ο δαίμονας, όσο κι αν μετασχηματίζεται σε άγγελο, δεν μπορεί να σου τις δώσει. Ούτε πραότητα δίνει, ούτε επιείκεια, ούτε ταπείνωση, ούτε μίσος του κόσμου, ούτε παύει τις ηδονές και τα πάθη· αυτά είναι ενέργειες της χάρης. Η ενέργεια του δαίμονα είναι αλαζονεία και υψηλοφροσύνη και δειλία και κάθε κακία. Από την ενέργεια λοιπόν μπορείς να μάθεις αν το φως που έλαμψε στην ψυχή σου είναι από το Θεό ή από το σατανά.

Το μαρούλι είναι όμοιο στην εμφάνιση με την πικραλίδα και το ξίδι όμοιο στο χρώμα με το κρασί, αλλά ο λάρυγγας καταλαβαίνει και διακρίνει τη διαφορά τους από τη γεύση. Έτσι και η ψυχή, αν έχει διάκριση, αναγνωρίζει από τη νοερή αίσθηση τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος και τις φαντασίες του σατανά.

--------------------------------------------------------------
(πηγή: Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, δ΄τόμος, σελ. 230-239).   


paterikakeimena.blogspot.gr

στις 4:29 μ.μ.