ΛΟΓΟΣ ΚΗ' - ΘΕΟΛΟΓΙΚΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ - ΠΕΡΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ

Πρέπει λοιπὸν νὰ θέσωμεν ὡς ἀρχήν τὸ ἑξῆς ποὺ εἶπε κάποιος, ἐπιτυχῶς κατὰ τὴν γνώμην μου, ἀπό τοὺς Ἕλληνας θεολόγους φιλοσοφώντας περὶ Θεοῦ. εἶνε δύσκολον νὰ κατανοήσωμεν τὸν Θεόν, ἀδύνατον δὲ νὰ τὸν ἐκφράσωμεν. Ἔτσι καὶ ἀπέδειξεν ὅτι ἔχει καταλάβει ἐκεῖνο ποὺ δυσκόλως ἐκφράζεται, ἀλλά καὶ ἀπέφυγε τὸν ἔλεγχον τοῦ ὅτι δὲν τὸν ἐκφράζει. Ἐγὼ ὅμως προσθέτω, ὅτι εἶνε μὲν περισσότερον νὰ τὸν ἐκφράσῃ κανεὶς, αλλ᾽ εἶνε περισσότερον ἀδύνατον νὰ τὸν κατανοήσῃ. Διότι ὅ,τι μὲν ἔχει κατανοήσει κανεὶς, θὰ ἠμποροῦσε. ἴσως νὰ τὰ ἐκφράσῃ, ἂν ὄχι ἱκανοποιητικῶς, τουλάχιστον ἀσαφῶς, εἰς ἀκροατὰς ποὺ δὲν ἔχουν ἐντελῶς κατεστραμμένα αὐτιά καὶ νωθρὰν διάνοιαν. Τὸ νὰ περιλάβῃ ὅμως κανεὶς εἰς τὴν σκέψιν του ἕνα τόσον σπουδαῖον πρᾶγμα, εἶνε ἀδύνατον καὶ ἀκατόρθωτον ὄχι μόνον διὰ τοὺς ἀποβλακωμένους καὶ ὑλόφρονας, ἀλλά καὶ διὰ τοὺς λίαν εὐφυεῖς καὶ φιλόθεους, ἐπίσης δὲ καὶ διὰ κάθε κτιστὴν φύσιν καὶ δι᾽ ὅσους τὸ σκοτάδι, δηλαδὴ τὸ παχὺ αὐτὸ σαρκίον, παρεμποδίζει τὴν κατανόησιν τῆς ἀληθείας. Δὲν ξέρω μήπως αὐτὸ εἶνε ἀδύνατον καὶ διὰ τὰς ἀνωτέρας καὶ πνευματικὰς φύσεις αἱ ὁποῖαι, ἐπειδὴ εὑρίσκονται πλησίον τοῦ Θεοῦ καὶ καταλάμπονται ἀπό ὅλον τὸ φῶς του, ἴσως θὰ ἠμπορούσαν νὰ τὸν κατανοήσουν ὅχι βεβαίως ἀπολύτως αλλ᾽ ὁπωσδήποτε τελειότερον καὶ καθαρώτερον ἀπό ἡμᾶς, ἄλλαι περισσότερον καὶ ἄλλαι ὀλιγώτερον ὰναλόγως πρὸς τὴν τάξιν των.

Λόγος ΚΗ' Γρηγορίου Θεολόγου (σελ. 41, 43 - παρ. 4)

Γρηγορίου Θεολόγου ἔργα 4 

Ἕλληνες Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας
Πατερικαὶ Ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμάς»

Αρχαίο Κείμενο

    Ἀρκτέον οὖν οὕτω πάλιν. Θεὸν νοῆσαι μὲν χαλεπὸν, φράσαι δὲ ἀδύνατον, ὥς τις τῶν παρ᾽ Ἕλλησι θεολόγων ἐφιλοσόφησεν, - οὐκ ἀτέχνως ἐμοὶ δοκεῖν, ἵνα καὶ κατειληφέναι δόξῃ τὸ χαλεπὸν εἰπεῖν, καὶ διαφύγῃ τῷ ἀνεκφράστῳ τὸν ἔλεγχον -, ἀλλὰ φράσαι μὲν ἀδύνατον ὥς ὁ ἐμὸς λόγος, νοῆσαι δὲ ἀδυνατώτερον. τὸ μὲν γὰρ νοηθὲν τάχα ἂν λόγος δηλώσειεν, εἰ καὶ μὴ μετρίως, ἀλλ᾽ ἀμυδρῶς γε, τῷ μὴ πάντῃ τὰ ὦτα διεφθαρμένῳ καὶ νωθρῷ τὴν διάνοιαν. τὸ δὲ τοσοῦτον πράγμα τῇ διανοίᾳ περιλαβεῖν πάντως ἀδύνατον καὶ ἀμήχανον, μὴ ὅτι τοῖς καταβεβλακευμένοις καὶ κάτω νεύουσιν, ἀλλὰ καὶ τοῖς λίαν ὑψηλοῖς τε καὶ φιλοθέοις, καὶ ὀμοίως πάσῃ γενητῇ φύσει, καὶ οἷς ὁ ζόφος οὗτος ἐπιπροσθεῖ καὶ τὸ παχὺ σαρκίον πρὸς τὴν τοῦ ἀληθοῦς κατανόησιν. οὐκ οἶδα δέ, εἰ μὴ καὶ ταῖς ἀνωτέρω καὶ νοεραῖς φύσεσιν, αἳ διὰ τὸ πλησίον εἶναι Θεοῦ, καὶ ὅλω τῷ φωτὶ καταλάμπεσθαι, τυχὸν ἂν καὶ τρανοῖντο, εἰ καὶ μὴ πᾶντῃ, ἀλλ᾽ ἡμῶν γε τελεώτερόν τε καὶ ἐκτυπώτερον, καὶ ἄλλων ἄλλαι πλεῖον ἢ ἔλαττον, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς τάξεως.

Λόγος ΚΗ' Γρηγορίου Θεολόγου (σελ. 40, 43 - παρ. 4)

Γρηγορίου Θεολόγου ἔργα 4 

Ἕλληνες Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας
Πατερικαὶ Ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμάς»